Ιόλη Ανδρεάδη

Young Lear

Η Ιόλη Ανδρεάδη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε σκηνοθεσία στη RADA και στο King’s College London, στο οποίο ολοκλήρωσε το 2014 τη διδακτορική της διατριβή γύρω από το Θέατρο και την Τελετουργία, ως υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση. Έζησε 7 χρόνια στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη. Είναι απόφοιτος του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν, του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στην Πολιτιστική Πολιτική στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχει σκηνοθετήσει περισσότερες από 25 παραγωγές σε Αθήνα, Λονδίνο, Εδιμβούργο, Βερολίνο, Ρώμη και Νέα Υόρκη. Έχει υπάρξει ιδρυτικό μέλος της διεθνούς πλατφόρμας σκηνοθετών «World Wide Lab», η οποία δημιουργήθηκε στο Watermill Center του Bob Wilson το 2011 και της οποίας διετέλεσε Καλλιτεχνική Διευθύντρια το 2013 στη Νέα Υόρκη και το 2015 - χρονιά όπου με δική της πρωτοβουλία το Lab φιλοξενήθηκε και διοργανώθηκε στο νησί της Σύρου. Έκτοτε, η Ιόλη εργάζεται εντατικά στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, τα τελευταία δύο χρόνια, έχει παρουσιάσει τρεις πολύ πετυχημένες παραστάσεις: «Αρτώ - Βαν Γκογκ / avec un pistolet» στο Θέατρο Σημείο, «Οικογένεια Τσέντσι» στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και «Διακόσιες δέκα χιλιάδες οκάδες βαμβακιού» στο Ιστορικό Αρχείο του Ομίλου Πειραιώς. Το ίδιο διάστημα δίδαξε «Αρχαίο Δράμα & Devised Theater» στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, όπου πραγματοποίησε και σεμινάρια θεάτρου για άτομα σε απεξάρτηση, ενώ συμμετείχε και στο «Caravan Project» μέσω του οποίου ταξίδεψε σε ακριτικές περιοχές της Ελλάδας για να διδάξει δημιουργική γραφή. Μιλήσαμε μαζί της για την νέα της παράσταση YoungLear βασισμένη στον Βασιλιά Ληρ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που θα παιχτεί στο Ελληνικό Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου στην Πειραιώς 260 στις 17 & 18 Ιουλίου.

Τι συνδέει τον ασθενή ηλικιωμένο με το γιο του και τι τους χωρίζει;

Τους συνδέει η αγάπη και τους χωρίζει η ενοχή.

Με ποιο τρόπο ασκεί εξουσία ο νέος Ληρ και πως την δέχονται τα πρόσωπα της οικογένειας του;

Ο νέος Ληρ επιχειρεί να ασκήσει εξουσία μέσα στην οικογένειά του και τελικά, παρά τις αντιστάσεις, την ασκεί, μέσα από ένα παιχνίδι που έπαιζε με τον πατέρα του και τα αδέρφια του, όταν ήταν παιδιά. Ο πατέρας τους έπαιζε το ρόλο του Βασιλιά Ληρ και τα παιδιά του τού απαντούσαν ως τα παιδιά του Βασιλιά. Τώρα, που ο πατέρας βρίσκεται στο χειρουργείο, ο γιος του αποφασίζει να πάρει τα λόγια του Ληρ και μαζί με αυτά και την ευθύνη για την οικογένεια.

Με ποιο τρόπο ο παροπλισμένος «βασιλιάς» επηρεάζει τους ενεργούς απογόνους του;

Στο έργο του Σαίξπηρ ο Ληρ παροπλίζεται άθελά του. Αντί να ενώσει διχάζει. Στο έργο Young Lear ακολουθείται αρχικά το ίδιο σχήμα, με το νέο που παίζει το ρόλο του Ληρ να ξυπνάει μίση και έριδες αντί να ενώσει, όπως επιθυμούσε κι εκείνος.

Η απογύμνωση από τα βασιλικά ενδύματα αποτελεί ήττα ή την τελική και βαθύτερη επίγνωση, ένα ουσιαστικό πέρασμα στην ωριμότητα;

Στον Young Lear ακολουθείται και σε αυτό το σημείο το έργο του Σαίξπηρ. Η ήττα είναι μαζί και νίκη – όπως στη Μαχαμπαράτα που ο Κρίσνα λέει «Η νίκη και η ήττα είναι το ίδιο πράγμα». Η προσπάθεια για το πέρασμα στην ωριμότητα και για βαθύτερη επίγνωση είναι ζητήματα που αφορούν και εμάς στην παράσταση.

Ποια είναι τα όπλα της εξουσίας για να επιβληθεί και με ποιο τρόπο τα χρησιμοποιεί;

Στην παράσταση έχουμε προσπάθειες επιβολής της εξουσίας με έμμεσους μόνο τρόπους και -όπως και στη ζωή- αυτοί είναι πολλές φορές και οι πιο ισχυροί. Στην περίπτωση του ενός γιου ο τρόπος είναι το παιχνίδι, ωστόσο ένα παιχνίδι άγριο, που ξυπνάει επώδυνες αναμνήσεις. Στην περίπτωση του δεύτερου γιου ο τρόπος είναι η δολοπλοκία, η συνωμοσία, η αποφυγή της ευθείας σύγκρουσης. Οι τρεις γυναίκες της οικογένειας δεν πρωτοστατούν στην προσπάθεια επιβολής της εξουσίας. Η πρωτότοκη και η δευτερότοκη κόρη πότε ακολουθούν τον έναν και πότε τον άλλο γιο, όχι από έλλειψη προσωπικότητας αλλά επειδή τις απασχολούν άλλα πράγματα. Η τρίτη κόρη συνειδητά απέχει από την προσπάθεια επιβολής της εξουσίας μέσω του παιχνιδιού και ασχολείται με αυτό που για εκείνη έχει πραγματική σημασία, μέχρις ότου αυτό που έχει για εκείνη πραγματική σημασία να τη «ρίξει» πίσω στο παιχνίδι, αυτή τη φορά χωρίς αναστολές.

Τι είναι αυτό που αποδυναμώνει την εξουσία και ποιο είναι το τίμημα;

Η εξουσία ως αξία και πρακτική δεν αποδυναμώνεται στο έργο, ενώ αντίθετα αποδυναμώνονται και τελικά εξαντλούνται εκείνοι οι οποίοι την ασκούν. Πιθανώς αυτό να συμβαίνει και στη ζωή.

Πως δουλεύετε στις πρόβες; Τι ρόλο παίζει η κινησιολογία στην ανάπτυξη των χαρακτήρων και στην σκηνική επικοινωνία;

Στις πρόβες η κίνηση υπάρχει στο ζέσταμα, στους αυτοσχεδιασμούς καθώς και σε κάθε προσπάθεια έκφρασης των ηθοποιών ως οι χαρακτήρες τους. Ακόμη κι όταν αναλύουμε το κείμενο, οι ηθοποιοί υιοθετούν μικροκινήσεις που πιστεύουν πως θα υιοθετούνταν από τον Πρώτο Γιο, το Δεύτερο Γιο, την Πρώτη Κόρη, τη Δεύτερη Κόρη, την Τρίτη Κόρη και τον Άλλο Άντρα. Μιλάμε για την κίνηση, της δίνουμε εικόνες και περιγραφές. Εγώ προσωπικά υιοθετώ συγκεκριμένους τρόπους που έχω διδαχτεί και εφαρμόσει στο παρελθόν, συνδυάζοντάς τους δυναμικά και σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες που προκύπτουν στην πρόβα από τους έξι ευκίνητους και έμπειρους σωματικά νέους συνεργάτες μου.

Μιλήστε μου για το ηχοτοπίο

Το ηχοτοπίο για το οποίο συνεργάζομαι με το Γιάννη Χριστοφίδη σκοπεύουμε να παραπέμπει σε θάλαμο αναμονής νοσοκομείου, χωρίς ωστόσο να τον υπογραμμίζει νατουραλίστικα. Θα δημιουργεί χώρο –κάτι το οποίο ενδιαφέρει πολύ και τον Γιάννη και τη δουλειά του– και θα αφήνει «χώρο» στις φωνές των ηθοποιών να υπάρξουν.

Η εκπλήρωση των γονικών αρχετύπων από τους απογόνους με ποιο τρόπο ορίζει την δική τους πορεία και ως ποιο βαθμό πρόκειται για μια διαδικασία συνειδητή;

Ούτε στη ζωή ούτε στην παράστασή μας πρόκειται για μια απολύτως συνειδητή διαδικασία. Για την παράσταση έχουμε απλώς πει με τους ηθοποιούς πως κινούμαστε σε αυτή την περιοχή. Την περιοχή των αρχετύπων, του διαλόγου με αυτά, της παιδικότητας που δύσκολα γίνεται ευθύνη, του εαυτού που μιμείται τόσο συχνά που χάνει εύκολα την αρχή και το τέλος του.

Πως επηρεάζει ο Σαιξπήριος λόγος τον σύγχρονο κόσμο και πως γίνεται η περίτεχνη έκφραση, άμεση και λειτουργική;

Ο Σαίξπηρ είναι μέσα στην παράδοσή μας. Και στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου. Τα έργα του, οι μεταφράσεις, οι παραστάσεις. Οι ταινίες. Η μουσική. Είναι μέσα στην κουλτούρα και την υποκουλτούρα μας, στον προφορικό λόγο και στα ανέκδοτα, στον τρόπο που ερωτευόμαστε και στον τρόπο που σεβόμαστε. Στον τρόπο που ζηλεύουμε και στον τρόπο που πολεμάμε. Ο Σαίξπηρ έχει δημιουργήσει θεατρικά αρχέτυπα, με τα οποία είμαστε σε διάλογο χωρίς απαραίτητα να το γνωρίζουμε. Τώρα, σε σχέση με το πώς η περίτεχνη έκφραση γίνεται άμεση και λειτουργική, δεν πιστεύω πως υπάρχει μία οδός. Ο στόχος αυτός προσεγγίζεται μέσα από διαφορετικά μονοπάτια, μεθόδους και ανθρώπινες ιδιοσυγκρασίες, και σίγουρα μέσα από μια προσπάθεια για ελευθερία της σκέψης και του σώματος.

Ελληνικό Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου

Πειραιώς 260 | Κτήριο Ε΄ | 17 & 18 Ιουλίου

 Young Lear

Μια παράσταση της Ιόλης Ανδρεάδη

βασισμένη στον Βασιλιά Ληρ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ.

Επέμβαση

Θεραπευτική μέθοδος, συνήθως με τέμνοντα όργανα και τομή, σε σώμα ασθενούς για θεραπευτικούς σκοπούς.

Θεματοφύλακας

Πρόκειται για το άτομο το οποίο έχει αναλάβει, κατόπιν έγγραφης συμφωνίας, τη φύλαξη ενός κινητού αντικειμένου και έχει την υποχρέωση επιστροφής του μετά από δήλωση του συμβαλλόμενου ή παρακαταθέτη, ο οποίος και του το δάνεισε.

2016. Σε ένα νοσοκομείο. Κάπου.

Στον προθάλαμο της αίθουσας χειρουργικών επεμβάσεων, πέντε αδέρφια βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής, καθώς ο πατέρας τους υποβάλλεται σε μια εξαιρετικά επικίνδυνη επέμβαση. Τα λεπτά περνούν. Ύστερα από πολλές στιγμές αμηχανίας, φόβου και σιωπηρής αγωνίας, ο πρώτος γιος παίρνει τον λόγο. Αναλαμβάνει τον ρόλο του πατερά. Τα λόγια του, είναι τα λόγια του Βασιλιά Ληρ - και ξεχειλίζουν αβίαστα από το στόμα του. Οι συνομιλητές του τον υποδέχονται διστακτικά. Γιατί κάποιος να θέλει τον ρόλο του πατέρα; Σταδιακά υποκύπτουν στο παιχνίδι του και τον ακολουθούν. Τον υπονομεύουν. Τον προκαλούν.

Είναι οι ήρωες του Βασιλιά Ληρ θεματοφύλακες των οικογενειακών δομών και συγκρούσεων; Εκπρόσωποι του καλού και του κακού; Αρχέτυπα των χαρακτήρων που επινοούμε για τους προγόνους μας και που η εκπλήρωσή τους μάς βαραίνει μια ζωή; Κι αυτοί οι φόβοι που μοιάζουν δικοί μας κι όμως δεν είναι; Μπορεί, άραγε, η γλώσσα του Σαίξπηρ να υποκαταστήσει όσα δεν λέγονται στο οικογενειακό τραπέζι; Η ποίηση να επιστρέψει όσα δεν εκπληρώθηκαν ποτέ;

Ο Young Lear είναι μια ελεύθερη διασκευή της γνωστής ιστορίας του βασιλιά της Βρετάνης που μοιράζει την περιουσία του στις κόρες του που δεν τον αγαπούν, μα ξέρουν να κερδίζουν, και αποκληρώνει εκείνη που τον αγαπά, αλλά δεν ξέρει πώς να του το δείξει. Της γνωστής ιστορίας του βασιλιά που ξεγελάστηκε και εκδιώχτηκε από τα ίδια του τα παιδιά. Του βασιλιά που ξεμωράθηκε και έγινε τρωτός, που αποτρελάθηκε και έγινε σοφός.

Μια ιστορία παλιά - πολύ παλιά,

για έναν γυμνό βασιλιά, με αξιώματα βαριά

που τον κατάπιε της ζωής το φίδι

και όλα όσα μαθαίνει ο άνθρωπος όταν καταλήγει.

Σύλληψη - Σκηνοθεσία - Μετάφραση - Κίνηση: Ιόλη Ανδρεάδη

Ελεύθερη Διασκευή: Ιόλη Ανδρεάδη & Άρης Ασπρούλης

Σκηνογραφία - Κοστούμια: Δήμητρα Λιάκουρα

Ηχοτοπίο: Γιάννης Χριστοφίδης

Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα

Βοηθός Φωτισμών: Μαριάντζελα Σεφεριάν

Κατασκευές: Περικλής Πραβήτας & Βικτώρια Νταρίλα

Φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ

Οργάνωση Παραγωγής: ArtMinds

Ερμηνεύουν (αλφαβητικά): Χρηστίνα Γαρμπή, Ελεάνα Καυκαλά, Θύμιος Κούκιος, Μαρία Προϊστάκη, Νεκτάριος Σμυρνάκης, Μιλτιάδης Φιορέντζης.

Η παράσταση πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης. Ένα πρώτο σχεδίασμα του «Young Lear» ανέβηκε από την Ιόλη Ανδρεάδη τον Οκτώβριο του 2014 στο «Teatro Due» της Ρώμης, σε συνεργασία με την αμερικανή σκηνοθέτη Annie Levy, στο πλαίσιο της διεθνούς πλατφόρμας σκηνοθετών «World Wide Lab».