Πάγια Μουστάκη Βεάκη

Η διευθύντρια μίας μακροβιότατης επαγγελματικής θεατρικής σχολής που αριθμεί πάνω από 43 χρόνια λειτουργίας, με ευρεία γκάμα μαθημάτων που περιλαμβάνει Υποκριτική, Αυτοσχεδιασμό, Ορθοφωνία, Κίνηση, Χορό, Μουσική, Τραγούδι, Δραματολογία, Ιστορία Θεάτρου, Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ιστορία και Πρακτική Κινηματογράφου, Σκηνογραφία, Ενδυματολογία, Μακιγιάζ και Ξιφασκία και με ένα άξιο επιτελείο καθηγητών στην διάθεσή της, μιλάει στο Επί Σκηνής για τα προβλήματα της θεατρικής εκπαίδευσης στη χώρα μας σήμερα. Προβλήματα που αν γίνουν κατανοητά και λυθούν θα μπορούσε να ελπίζει η Ελλάδα σε ένα θεατρικό μέλλον πιο λαμπρό, πιο ποιοτικό και πιο εμπνευσμένο. Αυτό άλλωστε είναι ο στόχος αφού από την εκπαίδευση ξεκινούν όλα κι εκείνη είναι που θα καθορίσει την ποιότητα των θεατρικών μας δρώμενων στο μέλλον.

Από πού ξεκινάει κατά τη γνώμη σας, το πρόβλημα της θεατρικής εκπαίδευσης στη χώρα μας;

Από το δημοτικό. Τα παιδιά έρχονται από το σχολείο μη ξέροντας ορθογραφία, με ένα πλήθος αγνώστων λέξεων που δεν μπαίνουν στην διαδικασία να ψάξουν να τις βρουν κι ο στόχος είναι να τα κινητοποιήσουμε εν πρώτοις προς αυτή την κατεύθυνση. Να ανακαλύψουν την ποικιλία των λέξεων και με αυτόν και άλλους τρόπους να εξασκήσουν τον εγκέφαλο τους. Δέκα χρόνια πριν οι σπουδαστές είχαν ένα άλλο επίπεδο. Τα παιδιά σήμερα γράφουν με μια ορθογραφία απλουστευτική μετά και την εφαρμογή του μονοτονικού συστήματος. Κι έτσι δεν μπορούν να ανιχνεύσουν την συνέχεια των λέξεων, την ετυμολογία τους, τα παράγωγα, την συγγένεια ανάμεσα τους. Στα κινητά γράφουν χωρίς τόνους οπότε στην ουσία τους έχουν καταργήσει τελείως.

Αλλά και οι γενικότερες γνώσεις τους είναι φτωχές. Δεν έχουν ιδέα από Γεωγραφία, ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας… Επειδή ο στόχος είναι η εισαγωγή σε σχολές, ήδη από την πρώτη Λυκείου έμαθαν να θεωρούν περιττή κι αμελητέα την γενική παιδεία και να προσηλώνονται στα μαθήματα της σχολής επιλογής τους. Έχουν πρόβλημα με την θεωρητική μελέτη και όταν έρχονται στη σχολή, επικεντρώνονται στην υποκριτική, υποτιμώντας την αξία των δευτερευόντων μαθημάτων.

Πιστεύετε ότι το διαδίκτυο έχει επιδράσει αρνητικά σε κάποιους τομείς που αφορούν την παιδεία;

Ενώ είναι πολύτιμο εργαλείο το διαδίκτυο, φορτώνει τους χρήστες με ένα πλήθος πληροφοριών οι οποίες όμως δεν έχουν καμία σχέση με την γνώση. Ό,τι τους φαίνεται γνώριμο, το θεωρούν και κεκτημένο. Όμως η ταχύτητα του διαδικτύου δεν είναι συναρμοσμένη με τους ρυθμούς του ανθρώπου, οι πληροφορίες εναλλάσσονται με ταχύτητες τέτοιες ώστε δεν είναι δυνατόν να εμπεδωθούν κι έτσι βαθιά γνώση δεν αποκτούν αφού μια επιφανειακή προσέγγιση τους δίνει την ψευδαίσθηση της παντογνωσίας.

Όμως το διαδίκτυο είναι υπεύθυνο επίσης και για ένα ακόμα πρόβλημα. Παρατηρείται μια σύγχυση στους νέους μαθητές εξ αιτίας της πληθώρας των πληροφοριών που παίρνουν.

Και μια διάσπαση της προσοχής. Είναι πολύ κοπιαστικό στους νέους ανθρώπους να μένουν συγκεντρωμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα σε κάτι με αποτέλεσμα να μην μπορούν να κατανοήσουν σε βάθος το αντικείμενο τους. Παρατήρησα ότι δυσκολεύονται πολύ στην κατανόηση του κειμένου.

Τι είναι αυτό ακριβώς που ζητάνε σήμερα τα παιδιά από μία σχολή στην πλειοψηφία τους;

Επειδή έχουν σαν βασικό τους στόχο να αποκτήσουν μια δημοσιότητα, μια εύκολη αναγνώριση θέλουν να έχουν οι σχολές τους, διασυνδέσεις με το τηλεοπτικό κύκλωμα, οι καθηγητές να είναι αναγνωρίσιμοι. Τα εντυπωσιάζουν οι πολυτελείς εγκαταστάσεις, τα μεγάλα ονόματα της τηλεόρασης, οι επώνυμοι. Όμως ο καλός δάσκαλος δεν είναι ο επώνυμος, το λαμπερό όνομα, είναι αυτός που έχει μια ευδόκιμη πορεία στο θέατρο, ωριμότητα, ευρεία γκάμα γνώσεις τεχνικής. Επιλογές ατόμων που γνωρίζει ο κόσμος από τα σήριαλ αλλά δεν διαθέτουν αυτά τα προσόντα, δεν θα τους βοηθήσουν με τίποτα στην καριέρα τους. Αν δεν είναι ασκημένοι, αν δεν έχουν υποκριτικές ικανότητες, κανείς δεν θα τους πάρει σε σοβαρή δουλειά, με κανένα τρόπο δεν μπορούν να κτίσουν καριέρα. Ακόμα κι αν κάνουν κάτι, η παρουσία τους θα είναι εφήμερη. Κι επίσης δεν μπορεί να συμβεί αυτό που πιστεύουν, ότι θα μάθουν, δουλεύοντας στο επάγγελμα. Θα δουν τότε πως είναι αργά πια, ο εκπαιδευτικός τους κύκλος έχει κλείσει και δεν μπορούν να έχουν σταθερή παρουσία στο χώρο όσοι από την αρχή δεν διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα. Πηγαίνουν στα ΙΕΚ και σε δύο χρόνια βγαίνουν από την σχολή έχοντας την εντύπωση ότι είναι ηθοποιοί αλλά δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις. Όταν η θεατρική εκπαίδευση είναι ελαστική, δεν δίνεται από την αρχή στους μαθητές η πραγματική εικόνα και δεν αντιλαμβάνονται τις απαιτήσεις του επαγγέλματος. Σκληρή δουλειά που απαιτεί αυτοσυγκέντρωση, επιμονή, υπομονή και μελέτη. Η λανθασμένη εικόνα που έχουν για το θέατρο τα παιδιά, τα οδηγεί να επιλέγουν επιπόλαια αυτό το επάγγελμα κι όταν καταλάβουν τι πραγματικά είναι έχουν ξοδέψει πολύτιμο χρόνο και διαψεύδονται οι προσδοκίες τους. Τρελαίνονται για άτομα που δηλώνουν σκηνοθέτες αλλά δεν έχουν τις απαιτούμενες γνώσεις για να διαχειριστούν κλασσικούς συγγραφείς ή νεώτερους με ιδιαίτερες απαιτήσεις. Με μελέτη, δουλειά στο σπίτι, έρευνα, μπορούν να βελτιωθούν αλλά τα θεατρικά κείμενα είναι δύσκολα κι όταν δεν έχουν και τις βασικές γνώσεις ιστορίας και γεωγραφίας, δυσκολεύονται να αντιληφθούν το πλαίσιο, την εποχή και την χώρα, το πνεύμα, την συνθήκη. Από την άλλη οι καθηγητές περιορίζουν τις απαιτήσεις τους για να μην δυσαρεστούν τους μαθητές και τους φύγουν. Οπότε διαμορφώνονται χαμηλών απαιτήσεων συνθήκες και χάνεται το μέτρο σύγκρισης. Δεν υπάρχουν τα πρότυπα που θα τους εμπνεύσουν την αυθεντική απόλαυση της υποκριτικής. Και με ένα πλήθος κακών παραστάσεων που μας κατακλύζουν, μαθητές και θεατές δυσκολεύονται να αποκτήσουν κριτήριο, να αντιληφθούν τι είναι μια καλή παράσταση και τι απαιτεί.

Ένα άλλο πρόβλημα πολύ σημαντικό των ημερών μας είναι οι συνθήκες οι καθαρά επαγγελματικές.

Αυτό είναι γεγονός. Ελάχιστοι ηθοποιοί σήμερα θα έχουν την ευκαιρία να καλύψουν το βιοποριστικό τους με την δουλειά τους. Οι υπόλοιποι αναγκάζονται να κάνουν κι άλλες δουλειές για να ζήσουν κι έτσι καταλήγουν να λειτουργούν σαν ερασιτέχνες. Δηλαδή το θέατρο να είναι το χόμπι τους. Φυσικά υπάρχουν παραστάσεις οι οποίες πετυχαίνουν γιατί ακούγονται από στόμα σε στόμα και τραβούν τον κόσμο. Όμως αυτές είναι λίγες και δεν αρκούν για να καλύπτουν τις ανάγκες ούτε καν των πολύ αξιόλογων ηθοποιών στη χώρα μας.

Αν τα ΔΗΠΕΘΕ λειτουργούσαν σωστά με πλούσιο, αξιόλογο ρεπερτόριο, θα μπορούσαν να απορροφήσουν μεγάλο μέρος των νέων ηθοποιών και να προσφέρουν και καλό θέατρο στην επαρχία που το έχει ανάγκη.

Έχουμε γεμίσει και με εργαστήρια θεατρικά, σεμινάρια, χώρους που προσαρμόζουν τα ωράρια τους στις ανάγκες των μαθητών και προσφέρουν ένα υποκατάστατο γνώσης που είναι πιο επικίνδυνο κι από την απόλυτη άγνοια. Και κακά τα ψέματα, όταν ξεκινάς να εκπαιδευτείς για ηθοποιός θα πρέπει αυτή να είναι η πλήρης απασχόληση σου. Δεν μπορείς να κάνεις ταυτόχρονα κι άλλες δουλειές. Ευτυχώς με την κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων από το υπουργείο γλυτώσαμε από το πρόβλημα των τάξεων δύο ταχυτήτων, με παιδιά δηλαδή που πέρασαν τις εξετάσεις τους κι άλλα που δεν τις πέρασαν και φοιτούν μεν αλλά πρέπει να ξαναδώσουν, πιθανώς και να διακόψουν ένα χρόνο ώστε να αποφοιτήσουν στη σωστή χρονιά. Αυτό ήταν ένα μεγάλο πρόβλημα για τις αμιγώς ιδιωτικές σχολές που δεν ενισχύονται καθόλου από δήμους ή από το κράτος και έχουν ανάγκη όλους τους μαθητές τους για να τα βγάλουν πέρα με τα έξοδα.

Τι θα λέγατε στα παιδιά που θέλουν να σπουδάσουν θέατρο ώστε να κάνουν ένα σωστό πρώτο βήμα;

Θα συμβούλευα τους νεαρούς υποψήφιους να διαλέξουν μια σχολή που έχει να επιδείξει άξιους απόφοιτους, που διαθέτει σωστό πρόγραμμα διδασκαλίας και ικανούς καθηγητές με μακρόχρονη ευδόκιμη πορεία στο χρόνο. Κι αν δεν μπορούν να καλύψουν τα δίδακτρα οι γονείς τους, να δουλέψουν πρώτα για ένα διάστημα και να μαζέψουν τα χρήματα που θα χρειαστούν για τις σπουδές τους, πριν δώσουν εισαγωγικές εξετάσεις σε μια σχολή. Έτσι θα μπορέσουν να αφοσιωθούν στις σπουδές τους απερίσπαστοι.