Σχετικά άρθρα
ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΜΒΟΛΟΣ |
![]() |
![]() |
Δευτέρα, 07 Σεπτέμβριος 2009 18:04 | |||
Κώστας Βόμβολος Μουσική και θέατρο: Μια σχέση ουσιώδης και μοναδική Συζητώντας με τον μουσικοσυνθέτη και καθηγητή για την μουσική εκπαίδευση των ηθοποιών και την μουσική σύνθεση για παραστάσεις… Ως καθηγητής στη σχολή θεάτρου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου πως βλέπετε την δυνατότητα πρόσληψης γνώσεων και εμπειρίας των μαθητών σας στον τομέα σας; Ενώ τα παιδιά έχουν όλη την καλή διάθεση και την γνώση και πολλές φορές την διαθεσιμότητα, δεν έχουν περάσει από οντισιόν. Και δεν μπορεί να γίνει αυτό γιατί είναι πανεπιστήμιο. Περνούν κανονικά δηλαδή μέσω των Πανελληνίων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην διαθέτουν τα στοιχειώδη τεχνικά εφόδια και στην υποκριτική και στη μουσική. Αυτό που εγώ λαμβάνω υπ’ όψιν μου είναι ότι τα παιδιά θέλουν να γίνουν ηθοποιοί. Οπότε προσπαθώ να τους αντιμετωπίσω σαν συνεργάτες, με την μέθοδο δηλαδή που θα εφήρμοζα αν προσπαθούσα να μάθω κάποια τραγούδια στους ηθοποιούς μιας παράστασης που συνήθως δεν ξέρουν να διαβάζουν παρτιτούρα. Όλο το θέμα είναι να καταλάβουν οι μαθητές μου ότι ο καθένας μπορεί να τραγουδήσει… Αυτό που οφείλουν να μάθουν και που είναι το σημαντικό στο θέατρο, είναι να είναι κυρίως πειστικοί στο ρόλο τους όσον αφορά τον τρόπο που θα πουν ένα τραγούδι κι όχι το ανάποδο. Δεν θα πείσουν κανέναν αν απλά τραγουδάνε καλά. Πρέπει να μάθουν να είναι σωστοί σε θέματα ρυθμού κι από κει κι έπειτα ένα κομμάτι της ερμηνείας να το περάσουν στο τραγούδι. Δουλεύετε και την κίνηση μαζί με το τραγούδι; Είναι αναπόσπαστα αυτά. Δεν είμαι δάσκαλος μουσικής, ούτε θεώρησα ποτέ τον εαυτό μου ως τέτοιον. Και δεν με ενδιαφέρει καθόλου ούτε να είναι απόλυτα σωστοί οι μαθητές μου, ούτε να μάθουν σολφέζ. Μ’ ενδιαφέρει το κομμάτι της υποκριτικής… Ας μην τα λέω εγώ τώρα αυτά, τάχει κάνει ο Μέγιερλινγκ από το 1920. Η ρυθμική εκπαίδευση των ηθοποιών πρέπει να συνδέεται με την κίνησή τους γιατί αυτό βοηθάει γενικότερα στην αίσθηση ρυθμού που χαρακτηρίζει μια παράσταση. Η τεχνική που χρησιμοποιείτε; Λοιπόν θα σας εξηγήσω. Η φωνή μας ακολουθεί μελωδίες όταν μιλάμε… Αυτές επιχειρούμε να κατακτήσουμε. Όμως για τους μαθητές υπάρχει εκεί μια παγίδα. Σε όλες τις δραματικές σχολές λέμε στους ηθοποιούς να βρουν την κατάσταση και μέσα από αυτήν να προσεγγίσουν τον ρόλο. Και αυτό πραγματικά είναι αλήθεια για έναν ηθοποιό. Για έναν σπουδαστή αισθάνομαι ότι τον οδηγεί σε ένα περίεργο τριπ του ότι «εγώ την βρήκα την κατάσταση άρα η φωνή μου είναι σωστή». Εγώ λειτουργώ τελείως ανάποδα, δεν είμαι δάσκαλος υποκριτικής ούτε υποδύομαι τον σκηνοθέτη. Τους λέω λοιπόν πως δεν θέλω να ψάξουν καμμία κατάσταση, θέλω όμως να μάθουμε τα ανεβοκατεβάσματα της φωνής και επίσης να καταλάβουν την εναλλαγή των ρυθμών. Αυτό το πράγμα δεν θα γίνει ποτέ συνειδητά αλλά σε κάθε περίπτωση, επειδή η τεχνική δεν διδάσκεται εκ βάθρων ούτε έχουμε κάποιο σύστημα, προσπαθώ να το κάνω μέσα από την μουσική που διαθέτει πολύ καθαρά τεχνικά πλαίσια. Αλλά βέβαια ποτέ το αποτέλεσμα δεν θα είναι άμοιρο του περιεχομένου του κειμένου. Επιχειρείς πιο πολύ να πετύχεις την αίσθηση της μουσικής μέσα στο θέατρο παρά το ανάποδο. Η μέθοδος είναι να κατακτήσουμε τους ρυθμούς μέσα από τα φωνήματα χρησιμοποιώντας λέξεις. Πρόκειται για φθόγγους που αντιστοιχούν σε ορισμένα χτυπήματα των κρουστών. Όταν μαθαίνεις κρουστά, μαθαίνεις πρώτα με το στόμα και μετά με το χέρι. Τα ρυθμικά λειτουργούν έτσι και παρ’ όλο που οι περισσότεροι τα φοβούνται λειτουργούν καλά ομαδικά. Το δύσκολο είναι το πώς να τα εφαρμόσει ο καθένας ατομικά. Και γενικότερα ενώ στην ομάδα οι περισσότεροι λειτουργούν και μελωδικά και ρυθμικά όταν βρεθούν αντιμέτωποι με ένα σόλο χάνουν την αίσθηση του ρυθμού κι από κει κι έπειτα θέλει δουλειά, μια συγκεκριμένη δουλειά… Σε ατομικό επίπεδο… Όταν πρέπει να επιτευχθούν εσωτερικές ατμόσφαιρες που απαιτούν υποβολή του ρυθμού πως το διαχειρίζεστε; Η αίσθηση του ρυθμού υπάρχει παντού. Αυτό που προσπαθώ, είναι να μεταδώσω στα παιδιά την αίσθηση της εναλλαγής από το αργό στο γρήγορο και το αντίστροφο. Επίσης και στα αργά κομμάτια να γίνεται αισθητός ο ρυθμός. Ένα αργό κομμάτι, αν δεν έχει εσωτερικό ρυθμό είναι αφόρητο. Ένα γρήγορο κομμάτι μπορεί να περάσει άρρυθμα, το αργό όχι. Δεν μιλάω μόνο για την περίπτωση που δίνουμε τον ρυθμό μετρονομικά αλλά και για την περίπτωση του αυτοσχεδιασμού. Προσπαθώ να μεταδώσω στα παιδιά την αίσθηση ότι ο ρυθμός βοηθάει συνολικά στην παράσταση. Να τους διδάξω την μέθοδο ώστε να συναρμονιστεί ο μουσικός ρυθμός με τον ρυθμό της εναλλαγής των γεγονότων που θα συμβούν μέσα στην παράσταση είτε μιλάμε για κινησιολογικά συμβάντα, είτε για φωνητικά είτε απλώς για χειρονομίες. Αυτό βέβαια είναι δουλειά του σκηνοθέτη αλλά μπορείς να συνεργαστείς με ένα σκηνοθέτη που είναι ευαίσθητος σε τέτοια πράγματα, που έχει ένα τρόπο και μια τεχνική ώστε να μπορέσει να καταλάβει τι φταίει στο ρυθμό του. Γιατί να το επισημάνουμε αυτό, άλλο ο ρυθμός, άλλο το τέμπο. Το γρήγορο τέμπο μπορεί να είναι πάρα πολύ κουραστικό και μιλάμε για το θέατρο πάντοτε… Το να είναι απλά γρήγοροι οι ηθοποιοί δεν λύνει το πρόβλημα του ρυθμού. Σημασία έχει να γίνονται σημαντικά πράγματα που στην περίπτωση της υποκριτικής ορίζονται από τον τρόπο που παίζεις, στην περίπτωση της μουσικής ή της κοινωνιολογικής κατάστασης ορίζονται από αυτά τα μικρά πράγματα που θα κάνεις μουσικά ή κινησιολογικά. Δεν το καταλαβαίνει κανείς όλο αυτό με τα λόγια, πρέπει να το ζήσεις και το ζήτημα είναι τι μπορεί να πάρει ο καθένας. Δεν είναι αναγκαστικό ότι ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί και τι χρειάζεται και τι παίρνει. Σε κάποιους βλέπω ότι μετά από ένα διάστημα χρόνου έχουν πάρει πράγματα και αντιδρούν και υπάρχει μεγάλη διαφορά στην απόδοσή τους. Σε άλλους που συνήθως είναι και οι καλοί δεν γίνεται αυτό. Υπάρχει κι αυτό το πρόβλημα πάλι. Σε μια ομαδική δουλειά που αισθάνεσαι ότι είσαι καλύτερος από τους άλλους, είσαι λιγότερο ανοιχτός. Οπότε κλείνεσαι λίγο και το κάνεις πιο δύσκολο. Με αυτούς που αισθάνονται ότι έχουν πρόβλημα κάτι περισσότερο γίνεται. Αφήνονται λίγο πιο εύκολα και λειτουργούν καλύτερα. Όσον αφορά τα διαφορετικά είδη θεάτρου, χρησιμοποιείτε και διαφορετικές μεθοδολογίες; Έτσι κι αλλιώς προσπαθώ οι μαθητές μου να έρχονται σε επαφή με πολύ διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους. Προσπαθώ το υλικό να κινείται σε γκάμες από πολύ μελωδικό και βαρύ ως πολύ ανάλαφρο. Πιστεύω πολύ σ’ αυτές τις εναλλαγές. Όπως πιστεύω ότι όλα αυτά στα οποία αναφερόμαστε, υλοποιούνται όχι σε επίπεδο αισθητικής αλλά σε επίπεδο τεχνικής. Άρα δεν αντιμετωπίζω διαφορετικά το κάθε είδος αλλά απρόβλεπτα. Όταν αντιμετωπίζεις το κάθε είδος με διαφορετικό τρόπο από τον αναμενόμενο, ξεμπλοκάρονται κάποιοι μηχανισμοί. Όταν δηλαδή εξηγείς στον άλλο ότι δεν χρειάζεται να έχει το ύφος της τραγωδίας ενώ δουλεύει τραγωδία. Ο στόχος είναι να εισχωρεί στο απρόσιτο μια άλλη αίσθηση, πιο οικεία, έτσι ώστε οι ηθοποιοί να μπορούν να χρησιμοποιούν τα λόγια χωρίς να τα φοβούνται. Επιβιώνει η μουσική στο θέατρο από την κυριαρχία των λέξεων; Η ποίηση γίνεται με λέξεις. Τι να κάνουμε; Δεν είμαι ούτε φορμαλιστής, ούτε πιστεύω στην τέχνη για την τέχνη αλλά το υλικό της ποίησης και του θεάτρου εφ΄ όσον μιλάμε για ποιητικό θέατρο που πολλές φορές αφορά το κομμάτι της μουσικής, είναι η λέξη και το πώς θα την πεις μουσικά μια λέξη, που θα την χωρέσεις ρυθμικά μια λέξη… Αυτό έχει σημασία για μένα. Σημασία για μένα έχει να καταλάβουν οι μαθητές μου τις λέξεις και το τι σημαίνουν. Ακόμα κι αν απλά τραγουδάς μια μελωδία να κατανοείς τι λες εκείνη την ώρα. Πολλές φορές το παθαίνουμε κι αυτό. Μπλέκουμε σε μια μελωδία και ξεχνάμε τι λέμε. Μπαίνουμε στην κατάσταση του γενικού θέματος, μπορούμε να μπούμε και υπερδραματικά αλλά δεν θυμόμαστε εκείνη τη στιγμή σε τι ανταποκρίνεται αυτό που λέμε. Και στο θέατρο αυτό είναι ασυγχώρητο. Δεν περνάει αυτό. Οι λέξεις κάθε φορά έχουν διαφορετική σηματοδότηση. Βρες τρόπο να τις πεις έτσι. Κορόιδεψέ τες, πες τις όπως τις λέει ο Βογιατζής, πες τις όπως τις λέει η Πατεράκη αλλά να ξέρεις τι λέξεις λες. Κάντες ότι μεταμοντέρνο και αποδομημένο σου έρθει στο κεφάλι αρκεί να ξέρεις τι λες. Δεν έρχονται βέβαια οι μαθητές μου στη μουσική για να μάθουν αυτό συγκεκριμένα αλλά είναι ένας τρόπος για να το περάσεις. Σαν συνθέτης στο θέατρο πως διαχειρίζεστε την μουσική σε σχέση με το έργο και την παράσταση; Με το θέατρο προσπαθώ να παίξω. Η δικιά μου άποψη για την μουσική στο θέατρο είναι πως είναι ένας ακόμα ηθοποιός. Βρίσκεις ένα τρόπο να είσαι ένας αόρατος ηθοποιός που παίζει επί σκηνής και έχει τις αντιδράσεις του. Τότε αξίζει να κάνεις μουσική για το θέατρο. Αν το κάνεις καλά λειτουργεί. Αν δεν το κάνεις καλά σημαίνει ότι είσαι ο ατάλαντος ηθοποιός, αλλά είσαι μέσα… Αισθάνομαι ότι πρέπει να είσαι μέσα. Με ενδιαφέρει πολύ αν δίνω πάσα ή αν μου δίνουν πάσα οι ηθοποιοί που παίζουν. Πρώτα γι’ αυτούς την γράφω την μουσική. Πιο πολύ με ενδιαφέρει αν μπορώ να διαχειριστώ την ατάκα. Ίσως αυτό που θα κάνεις να είναι το απλούστερο πράγμα ή σε άλλες περιπτώσεις το πιο ενδιαφέρον μουσικά… Το ξέρω ότι πάρα πολλές φορές θα θυσιάσω μουσικά κάτι αλλά η αποτελεσματικότητα μιας θεατρικής μουσικής είναι ο ρόλος της στην παράσταση. Αν κάνεις μια μουσική για να την βγάλεις μετά σε σιντί, έχασες… Η εμπειρία βοηθάει στην δημιουργία μουσικής θεάτρου μέσα από τέτοιους όρους; Δουλεύοντας πολλά χρόνια για το θέατρο, πολλές φορές αισθάνομαι να κάνω κριτική στον εαυτό μου, δηλαδή να αναρωτιέμαι μήπως χάνω μια ματιά φρέσκια… Αναρωτιέμαι μήπως επειδή έχω πείρα, καταφεύγω στα προσωπικά μου κλισέ τα οποία μου ζητιούνται κιόλας πολλές φορές… Και αισθάνομαι ότι εκεί αξίζει τον κόπο να το παλέψεις. Όπως και ένας ηθοποιός που τον ζητούν για αυτό που ξέρουν πως κάνει και το έχει ήδη κάνει επιτυχημένα αλλά επιχειρεί πάντα να το κάνει με έναν διαφορετικό τρόπο... Προσπαθείς λοιπόν κάθε φορά να κάνεις αυτό που σου ζητάνε αλλά με διαφορετικό τρόπο. Γιατί είναι θλιβερό η πείρα να σε οδηγεί στην κοινοτοπία. Με θλίβει αυτό και σε καλούς ηθοποιούς όταν τους βλέπω να επαναλαμβάνουν την μανιέρα τους. Η αλήθεια είναι ότι σώζεσαι μ’ αυτό γιατί γι’ αυτό έρχεται ο κόσμος να σε δει αλλά… Δεν εξελίσσεσαι έτσι και στο τέλος χάνεις και το ενδιαφέρον ως καλλιτέχνης… Αισθάνομαι ότι με τη μουσική είναι λίγο πιο εύκολο απ’ ότι με την υποκριτική γιατί δεν έχεις την άμεση έκθεση. Μπορείς να το ορίσεις λίγο από πριν. Όταν είσαι ηθοποιός είσαι κάθε βράδυ σωματικά εκεί. Πώς να το ορίσεις; Σ’ αυτό αισθάνομαι ευτυχής. Το πλεονέκτημα όμως του ηθοποιού σε αντίθεση με όλους τους άλλους συντελεστές του θεάτρου είναι πως αυτός βρίσκεται εκεί σωματικά κάθε βράδυ και κάθε βράδυ μπορεί αν θέλει να είναι διαφορετικός… Ναι… Το θέατρο είναι αυτό το ζωντανό πράγμα, πέρα από κάθε πρωτοπορία. Το ότι είναι ζωντανό και το ότι με αυτήν την έννοια είναι επικίνδυνο, αυτό είναι η ουσία του θεάτρου. Αυτό έχει υπάρξει σαν χαρακτηριστικό στο θέατρο, το ότι δεν είναι αναπαράξιμο. Δεν είναι καθόλου σίγουρο, ακόμα και για την καλύτερα οργανωμένη παράσταση, το πώς θα είναι απόψε το βράδυ που θα πας να την δεις. Ο αόρατος ηθοποιός, η μουσική σας, πως επιτυγχάνει να είναι ζωντανή και παρούσα στην θεατρική πράξη της κάθε βραδιάς, όντας πάντα η ίδια; Προσπαθώ ώστε η μουσική που γράφω να μπορεί να έχει μια τέτοια ευελιξία μέσα στην παράσταση ώστε να ακούγεται διαφορετικά ανάλογα με την ζωντανή κατάσταση της βραδιάς… Αν μπορεί να μην είναι στάνταρ, να είναι αυτό το μισογεμάτο, μισοάδειο, να είναι λίγο ευαίσθητη σε σχέση με το τι γίνεται κάθε φορά ζωντανά επί σκηνής, τότε ως ένα βαθμό το έχω επιτύχει… Ο Κώστας Βόμβολος, μεγάλωσε στο Βόλο και ζει στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε μουσική στο Εθνικό Ωδείο και Ιατρική στο ΑΠΘ. Έχει γράψει μουσική για περισσότερες απο 100 θεατρικές παραστάσεις όπως επίσης και κομμάτια μουσικού θεάτρου, μουσική για σκηνικές παρουσιάσεις κειμένων, χοροθέατρο, ταινίες μεγάλου μήκους και ντοκιμαντέρ. Συνεργάστηκε κυρίως με το ΚΘΒΕ, το Εθνικό Θέατρο, την Πειραματική Σκηνή της ''Τέχνης'', τα ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, Καλαμάτας, Καβάλας, Σερρών, τη Νέα Σκηνή Τέχνης, την Actors Touring Company του Λονδίνου κ.α. Από το 1994 διευθύνει το συγκρότημα Primavera en Salonico, το οποίο σε συνεργασία με τη Σαβίνα Γιαννάτου έχει κυκλοφορήσει 7 cd και έχει εμφανιστεί σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, τις μεγαλύτερες πόλεις των ΗΠΑ, στον Καναδά, την Αργεντινή, την Αυστραλία, την Ταϊβάν κ.α. Συμμετέχει στο συγκρότημα ''Χειμερινοί κολυμβητές'' καθώς και στα σύνολα «Tabako trio» και «Γουτού Γουπατού». Έχουν εκδοθεί 4 cd με θεατρικές μουσικές του. Έχει διδάξει σε σεμινάρια στο Δουβλίνο, το Βερολίνο, το Μοντερέι (Καλιφόρνια),την Αλμπουκέρκη (Νέο Μεξικό),την Αδελαΐδα (Αυστραλία) κ.α. Διδάσκει στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ.
|