Σχετικά άρθρα
| ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΜΜΟΝΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ |
 |
 |
| Συντάχθηκε απο τον/την Μαρία Κυριάκη | |||
| Πέμπτη, 20 Δεκέμβριος 2012 17:57 | |||
|
Αφιέρωμα: Θεόδωρος Τερζόπουλος –Εμμονή και μνήμη Επιχειρώντας μια γέφυρα ανάμεσα στο έργο του καταξιωμένου δημιουργού και στο θεατρικό κοινό της χώρας μας 2. «Στοχεύοντας στον πυρήνα» Ο διεθνούς κύρους, Έλληνας σκηνοθέτης μιλάει για το έργο του και την πορεία του στην τέχνη
Γ. Από την Βακχεία στο Θρήνο: Όταν ο πυρήνας εκρήγνυται
Ο διάλογος με τον Θεό βέβαια είναι μια αναμέτρηση που απαιτεί έντονο το στοιχείο κάποιας μορφής πίστης. Ο Ευριπίδης τις Βάκχες τις έγραψε ακριβώς για να τονίσει αυτό, το ότι στην Αθηναϊκή κοινωνία τείνει να εξαφανιστεί η πίστη στο Θεό, που γίνεται ένας φονταμενταλισμός. Εγώ δεν είμαι φονταμενταλιστής αλλά αυτό το κοίταγμα στα μάτια του Διόνυσου δημιουργεί μια σειρά από τεχνικές, ανοίγει την φωνή, διευρύνει τους άξονες. Μέσα από αυτήν την πίστη και την πεποίθηση δημιουργήθηκε μια σειρά ασκήσεων και τεχνικών που μας βοηθάνε πάρα πολύ όχι μόνον στην τραγωδία αλλά ακόμα και σε παραστάσεις σαν το Αλάρμ όπου δύο γυναίκες κοιτιούνται αλλά η μία διαπερνάει την άλλη. Το κοίταγμα δεν σταματάει στα μάτια. Με αυτή την έννοια κι εκεί υπάρχει πάλι την ανάγκη να «διασχίσω τον παρτενέρ για να φτάσω στην υπέρβαση». Ο Ευριπίδης το τόνισε πάρα πολύ αυτό το στοιχείο, αυτή την πίστη στους Θεούς που αρχίζει πια και παρακμάζει. Άρχισαν να καταργούνται τα ένστικτα και μ’ αυτήν την έννοια άρχισαν να καταργούνται κι οι αισθήσεις. Κάτι το οποίο συνέβη στον σύγχρονο κόσμο σαν μια ολοκληρωτική καταστροφή. Με αυτόν τον τρόπο δούλεψα την Βακχεία, βρήκα τις τεχνικές. Επί μία ώρα και είκοσι λεπτά στις «Βάκχες» τα πρόσωπα πάλλονταν όλα. Ακόμα και του Πενθέα του στρατοκράτη, το σώμα, πάλλονταν με έναν άλλο τρόπο. Αυτός σπάραζε μέσα από την αγωνία ότι ο Θεός ήρθε για να του πάρει το βασίλειο.
Μέσα από έναν τρόμο δηλαδή. Μέσα από έναν τρόμο, από άγχος και φόβο. Που κι αυτόν τον δούλεψα σωματικά.
Στην περίπτωση των «Περσών»; Είμαι πιο κοντά στον Αισχύλο όπου υπάρχει έντονο το τελεστικό στοιχείο. Στους Πέρσες βλέποντας όλη τη δομή της τραγωδίας, ακολούθησα πιο πολύ τον χορό. Τους Πέρσες. Όχι τα πρόσωπα. Τα πρόσωπα βρίσκονται σε μια «Μπεκετική» θέση αναμονής, περιμένοντας τον αγγελιαφόρο για να τους φέρει την είδηση. Έρχεται η Άτοσσα με το ενύπνιον κι εκεί γίνεται ήδη μια νύξη, μια πολύ μικρή εκδήλωση θρήνου, μοιρολογιού.
Που αφορά τον ήδη νεκρό Δαρείο. Ακριβώς, μέσα από το ενύπνιον. Με την άφιξη του αγγελιαφόρου έχουμε μία κλιμάκωση του θρήνου. Και τέλος έρχεται ο Ξέρξης οπότε έχουμε τον παροξυσμικό θρήνο έξω από κάθε όριο. Κλιμακώνω έτσι τον θρήνο και φωνητικά και θρηνητικά και τον κρατώ στα αρχαία Ελληνικά. Οι κραυγές παίρνουν μια κυρίαρχη θέση σ’ αυτήν την τραγωδία. Με αυτήν την έννοια δούλεψα τον θρήνο και δεν έμεινα σε μια σχολιαστική συμπεριφορά του χορού. Δηλαδή στην κυριολεξία έκτισα σιγά-σιγά σαν μια κατασκευή, φωνητικά και σωματικά, τον θρήνο.
Οπότε θρήνος εδώ από την απελπισία, το παράπονο, την διαμαρτυρία περνάει στην επίγνωση. Ακριβώς. Δεν είναι ήττα. Είναι ο τρόπος για να μπορέσεις να λυτρωθείς, γνωρίζοντας. Δηλαδή όταν πας στην Μάνη και βλέπεις τις μοιρολογίστρες αντιλαμβάνεσαι μια διαδικασία εκτόνωσης της ενέργειας και μετά την ηρεμία. Έτσι ακριβώς κι οι Πέρσες βγαίνουν μετά από την σκηνή, ήρεμοι. Καταλαβαίνεις τώρα γιατί με ενδιέφερε να ασχοληθώ πιο πολύ με τον θρήνο παρά με τα πρόσωπα που θρηνούν. Δεν βλέπω απλά το φόντο ενός μύθου σ’ αυτά. Είναι σαν να εκρήγνυται το κέντρο της έκστασης κι από το υλικό που προκύπτει καλύπτονται τα πάντα. Περικλείει όλα τα πρόσωπα. Μπορεί ακόμα να συμπεριλάβει και τους θεατές. Το ζήτημα του θρήνου είναι κλασσικό. Όταν εκραγεί ο πυρήνας του, τότε πολύ πρωτοποριακά έχουμε συμπεριφορές εξαιρετικά πρωτόγνωρες. Γιατί πρέπει όλο αυτό το υλικό που έχει τελείως διαλυθεί κι αποδομηθεί, να το ανασυνθέσεις. Αυτή η διαδικασία της ανασύνθεσης, της σύνθεσης είναι κι η ουσία της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Εξ άλλου πως ορίζεται κι η τέχνη στην πρωτοπορία της; Είναι η έκρηξη του πυρήνα του κλασικού. Δεν είναι σίγουρα το ότι είμαι ένας συλλέκτης και παίρνω από αυτά που ξέρω, λίγο από δω, λίγο από κει και λίγο από την Μάνη και λίγο από τον Καύκασο. Αυτά τα απέφυγα εγώ.
Αυτές είναι ξεναγήσεις. Αυτές τις ξεναγήσεις, πολύ ωραία είναι η λέξη, σε διάφορα ήθη και έθιμα που τις βλέπουμε σε σκηνοθεσίες δεξιά κι αριστερά… Το σώμα γνωρίζει πολύ καλά. Πάρα πολύ καλά. Αν κινηθείς προς το κέντρο κι αρχίζεις με την ανάσα, «εισπνέω-εκπνέω» αλλάζοντας σιγά-σιγά τον χρόνο της εισπνοής και της εκπνοής, αν αναπτύξεις όλο αυτό σιγά-σιγά, θα δεις το σώμα να συμπεριφέρεται ανάλογα. Το αποτέλεσμα δεν θα θυμίζει κάτι άλλο, θα είναι το δημιούργημα του δικού σου σώματος που θα φανερώσει την δική σου μνήμη. Δεν χρειάζεται ντε και καλά να ξεναγηθείς σε διάφορες παραδόσεις της Μεσογείου ή των Εσκιμώων…
Οι παραδόσεις απλά επιβεβαιώνουν το γεγονός πως η ανθρωπότητα έχει κινηθεί προς αυτόν τον πυρήνα σε όλες τις εποχές και σε όλες τις χώρες. Ακριβώς. Εγώ πιστεύω ότι το κάθε σώμα έχει την δική του παράδοση. Και το κάθε δάκτυλο ακόμα και το μικρότερο έχει την δική του ιστορία και την δική του αξία. Έτσι το βλέπω εγώ το σώμα. Το αυτί που ακούει και πρέπει να ακούει, είναι ένα ολόκληρο σύμπαν. Το έχω δει το σώμα σε μία μεγέθυνση γι’ αυτό και πάντα όταν δουλεύουμε, λέω στους ηθοποιούς «ανοίξτε το χρόνο». Και ποτέ δεν πάμε από το άλφα στο βήτα. Ο χρόνος, ο οποίος δημιουργεί και τον χώρο, επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Αν ανοίξει ο χρόνος μέσα από ένα συμπαντικό επιφώνημα, μπορεί επί μερόνυχτα να τραγουδάς… Χωρίς βεβαίως να ξέρεις τι λες, γιατί όταν υπάρχει λογική, όταν υπάρχει ένα νόημα στον θρήνο, τότε συνεργάζεσαι με τον εγκέφαλο.
Το μυαλό ασκεί έλεγχο. Ναι, αμέσως σου υποβάλλει και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εκφράσεις την κάθε λέξη ή φράση, αποκλείοντας σιγά-σιγά την σωματική λειτουργία. Το κεφάλι ξαναγίνεται κέντρο, αποκλείοντας όλα τα άλλα κέντρα.
Γιατί έχει εμμονές το κεφάλι ε; Ακριβώς. Γιατί ξέρει πολλά και δεν θέλει να «βγάζεις» πράγματα τα οποία δεν έχουν περάσει από την έγκρισή του.
Άρα το κεφάλι θα μπορούσε να θυμίζει έντονα τον Πενθέα των «Βακχών» που αρνείται τον Διόνυσο. Ακριβώς αυτό είναι. Εννοείται ότι αυτός σε εισαγωγικά εκφράζει τον Απόλλωνα αλλά κι ο Απόλλων έχει μέσα του το διονυσιακό στοιχείο… Ακόμα κι ο πιο σκληροπυρηνικός άνθρωπος φέρει μέσα του έναν Διόνυσο που ξυπνάει την βακχεία. Εγώ όμως τους είδα και τους δύο σε ένα σώμα. Όπως βλέπω συνήθως κι όλα τα πρόσωπα. Δεν τους διαχωρίζω, δεν λέω χαρακτήρας άλφα ή χαρακτήρας βήτα. Προσπαθώ να φωτίσω περισσότερες πλευρές του ενός σώματος, του ενός προσώπου. Δεν κάνω δηλαδή ρεαλισμό. Μ’ αυτήν την έννοια δεν βγάζω στην σκηνή τύπους. Πολλές φορές ούτε καν χαρακτήρες ακόμα κι αν κάνω θέατρο χαρακτήρων. Προσπαθώ να εισχωρήσω στον πυρήνα του έργου μέσα από άλλες ατμόσφαιρες και καταστάσεις.
Στην επόμενη συνέντευξή μας ο Θεόδωρος Τερζόπουλος μιλάει για τον Προμηθέα και τον Ηρακλή, ολοκληρώνοντας το «Τραγικό» τρίπτυχο που περιλαμβάνει την Βακχεία, τον Θρήνο και την Μανία.
Ενημέρωση Το πρόγραμμα των παραστάσεων του ALARME για την περίοδο των εορτών διαμορφώνεται ως εξής: Δευτέρα 24/12 (παραμονή Χριστουγέννων): αργία Το ALARME, σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου, είναι μια σκηνική σύνθεση με αφορμή την αλληλογραφία μεταξύ της βασίλισσας Ελισάβετ Α΄ και της Μαρίας Στιούαρτ. Μετά τις παραστάσεις στην Ελλάδα θα ακολουθήσει σειρά παραστάσεων στο εξωτερικό, καθώς το ALARME έχει ήδη προσκληθεί από διεθνή φεστιβάλ στη Γερμανία, την Ιταλία, την Αγγλία, τη Ρωσία και την Ιαπωνία. Το αναλυτικό πρόγραμμα της περιοδείας θα ανακοινωθεί εγκαίρως εδώ και στο site (www.attistheatre.com).
|
