ΛΑΧΤΑΡΑ Ω

της Σάρα Κέην

Η εταιρία «ΘΕΡΟΣ», παρουσίασε το έργο της Σάρα Κέην «ΛΑΧΤΑΡΑ Ω» σε σκηνοθεσία της Ηλέκτρας Ελληνικιώτη.

Το κείμενο

Το «ΛΑΧΤΑΡΑ Ω» (όπως και τα υπόλοιπα τέσσερα δραματικά έργα της συγγραφέως) υπηρετώντας την αισθητική του «inyerfacetheater» συνθέτει ένα ιδιόμορφο θεατρικό κείμενο εμποτισμένο με κραυγές ποίησης και με ιδιαίτερη δυσκολία κατανόησής του. Ας θυμηθούμε τα λόγια της C από το έργο : «…Παίρνεις μπερδεμένα μηνύματα γιατί και τα αισθήματα μου είναι μπερδεμένα…» Αυτό συμβαίνει στο κείμενο αρχικά εξαιτίας των κενών που υπάρχουν στο έργο, έπειτα λόγω της απαιτούμενης φαντασίας που επιστρατεύεται ώστε αυτά να συμπληρωθούν και τέλος για το γεγονός ότι χρειάζεται αρκετή σκέψη για την βαθύτερη κατανόηση των χαρακτήρων -ακριβώς λόγω των υπαρχόντων κενών-.Τέσσερις άνθρωποι με κατακρεουργημένο «Εγώ» είναι οι χαρακτήρες του έργου που τα ονόματα τους αποτελούνται από όχι τυχαία γράμματα της αλφαβήτου. Ο Α (author- Συγγραφέας), Ο Β (Boy- Aγόρι), η C (Child-παιδί) και τέλος η Μ (Mother-μητέρα). Δυο άντρες και δυο γυναίκες με λόγο κοφτό, άλλοτε καθομιλούμενο και άλλοτε βαθειά λυρικό έρχονται αντιμέτωποι είτε με διαλόγους ως ζεύγη είτε μονολογώντας ο καθένας ξεχωριστά. Απευθύνονται ο ένας στον άλλο με έντονες αρνήσεις και καταφάσεις. Περιτριγυρίζονται από εικόνες που μνημονεύτηκαν στο παρελθόν και οδηγούνται σε αφηγήσεις βιαιότητας και ερωτικά σπαράγματα. Ώσπου να καταλήξουν σε προσωπικές «λυτρώσεις» και φίλαυτες -για ό,τι σχετίζεται με την επιθυμίαή την απελπισία- αποφάσεις. Και οι τέσσερις αυτοί άνθρωποι αποζητούν τη λύτρωση και είναι συμμέτοχοι στο ίδιο συναίσθημα. Τον Τρόμο. Η θεατρική μετάφραση της Ντόρη Μάντζαρη στάθηκε πιστή τόσο γλωσσικά όσο και υφολογικά. Χρωμάτισε το έργο με στοιχεία της δικής μας καθομιλουμένης αργκό διατηρώντας την εύστοχη και λυρική, προκλητική -αλλά και πρόστυχη- ποίηση της Σάρα Κέην.

«….το θέατρο δεν έχει μνήμη, χαρακτηριστικό που το καθιστά ως την πιο «υπαρξιακή» μορφή τέχνης….»

Για την συγγραφέα και το έργο της

Η πολυσυζητημένη αγγλίδα συγγραφέας της δεκαετίας του ‘90, ηθοποιός και σκηνοθέτης του θεάτρου γεννήθηκε στο Εssex της Αγγλίας το 1971. Υπήρξε από εκείνους τους «αρχιτέκτονες» του σύγχρονου θεάτρου που μέσω σκοτεινών δρόμων και μιας ανατρεπτικής θεατρικής φόρμας μετέφεραν συστηματικά την Κόλαση πάνω στη σκηνή. Αυθεντική, με μιαν άλλη φιλοσοφία της έννοιας του θεάτρου, η Σάρα Κέην εστιάζει στο δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στον κόσμο. Μιας ύπαρξης που περισσότερο επιβεβαιώνεται μέσα από την αντίληψη παρά γίνεται η ίδια αντιληπτή. «…Τραγωδία για εμένα είναι όταν ο συγγραφέας, ο ηθοποιός και το κοινό, κατεβαίνουν κάτω στην Κόλαση χρησιμοποιώντας τη φαντασία τους, προκειμένου να αποφύγουν την οδυνηρή πραγματικότητα…». Τυχαίο γεγονός ή για άλλους ο κανόνας, συνέπεια ψυχικών ασθενειών ή απόρροια τους, η περίπτωση της Σάρα Κέην επιβεβαιώνει πως -όχι και σπάνια- το ταλέντο συμπορεύεται με έναν καταθλιπτικό ψυχισμό. Το ΛΑΧΤΑΡΑ Ω (Crave) αποκαλούνταν από την ίδια ως το «δημιούργημα της απόγνωσης». Και έχει πράγματι όλα τα συστατικά της απόγνωσης. Άγχος, απομόνωση, ναρκωτικά, σεξουαλική βία, φθορά, παραίτηση και ένα διαρκώς αιωρούμενο, αίσθημα τρόμου. Οι αντιθέσεις συνοδεύουν την συγγραφέα όχι μόνο στη ζωή αλλά και στα δημιουργήματα της. Την ίδια στιγμή που βρίσκεται στο απόγειο της επιτυχίας της με εξαιρετικές κριτικές και δημόσιες εμφανίσεις (όπου εμφανιζόταν με αυτοπεποίθηση, γαλήνη και αισιοδοξία), την ίδια στιγμή νοσηλεύεται στο Μaudsley Hospital στο Λονδίνο για μια κατάθλιψη που δεν είναι πια διαχειρίσιμη. Το «ΛΑΧΤΑΡΑ Ω» παντρεύει επίσης μια έντονη αντίθεση. Την βιαιότητα, την ωμότητα και απόγνωση, μαζί με τον ρομαντισμό του λυρικού ποιητικού ύφους. Το συνολικό πνευματικό της έργο έχει προορισμό την λύτρωση. Λύτρωση από μιαν ιδέα. Ή από το συναίσθημα του τρόμου. Ή και από τα δυο. Όταν η κατάθλιψη φτάσει πια να βρίσκεται σε επίπεδα «φονικά», η σκέψη της γίνεται υπηρέτης της ασθένειας της. Γράφει το έργο «4.48-Ψύχωση» ανάμεσα σε χάπια, ποτά και σβησμένα τσιγάρα- ( 4.48 είναι η ώρα που στατιστικά έχει σημειωθεί ως εκείνη με τις περισσότερες αυτοκτονίες)- αφήνει πίσω το παρακάτω σημείωμα :

«…Έχω αποφασίσει να αυτοκτονήσω. Είμαι θλιμμένη. Νοιώθω πως το μέλλον είναι ανέλπιδο και ότι τα πράγματα δεν πρόκειται να καλυτερέψουν. Στις 4.48 , όταν κάνει επιδρομή η κατάθλιψη, θα κρεμαστώ στον ήχο της ανάσας του εραστή μου….»

Με την ολοκλήρωση του έργου της αποπειράται να δώσει τέλος στη ζωή της με ένα κοκτέιλ 200 χαπιών (αντικαταθλιπτικών και ηρεμιστικών). Το όνομα του ερωτικού πόθου της Σάρα Κέην, είναι τελικά γνωστό: ο θάνατος. Ο αιώνιος εραστής της. Μεταφέρεται στο Νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση διαφεύγοντας τον κίνδυνο. Δύο μέρες αργότερα θα συναντηθεί με τον πολυπόθητο θάνατο. Μισή ώρα δίχως επιτήρηση ήταν αρκετή για να δώσει τέλος στη ζωή της και να βρεθεί κρεμασμένημε τα κορδόνια των παπουτσιών της στο μπάνιο του ψυχιατρείου σε ηλικία μόλις 28 ετών. Χρειάστηκαν 90 λεπτά ώσπου να αφήσει την τελευταία της πνοή από τη στιγμή που κρεμάστηκε. Το έργο της Σάρα Κέην που κατακερματίζει κάθε ψευδή σαφήνεια περί οικείων θεατρικών συμβάσεων, πολεμήθηκε σφοδρά και προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Δράματα που δεν καταφέρνουν «νομοτύπως» να είναι δράματα που όμως περικλείουν μέσα τους μια άλλη, διαφορετική θέαση του νοήματος της ζωής. Γεγονός είναι πως η Σάρα Κέην με τη δική της ξεχωριστή, αυθεντική και αντισυμβατική δραματική φόρμα και τον αναγνωρίσιμο ποιητικό της λυρισμό, μας υπέδειξε μιαν άλλην οπτική απέναντι σε επικρατούσες θεατρικές συμβάσεις. Τα έργα της είναι όλα μια «αρένα», τόπος μάχης ιδεών και αισθημάτων. Κινούνται μέσα σε έναν διαφορετικό φιλοσοφικό ορίζοντα, όπου το «άσπρο» χτυπιέται αλύπητα μέχρι να γίνει και αυτό μαύρο.

Η παράσταση

Η σκηνοθέτης Ηλέκτρα Ελληνικιώτη είχε να αντιμετωπίσει έναν σκόπελο. Τον υψηλότατο βαθμό δυσκολίας αναπαράστασης του κειμένου λόγω κυρίως του ιδιόμορφου ύφους του. Όμως αυτό το ίδιο το κείμενο είναι που προσφέρει και μια σανίδα σωτηρίας: επιτρέπει να αναπνεύσει και να ευδοκιμήσει απλόχερα οποιαδήποτε σκηνική παρουσίαση του. Η αίσθηση αυτή επιβεβαιώνεται από την ίδια την δημιουργό του, καθότι απουσιάζουν παντελώς οι σκηνικές οδηγίες που θα μπορούσαν να μας προσανατολίσουν τόσο στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων όσο και «ατμοσφαιρικά».

Η Ηλέκτρα Ελληνικίωτη φάνηκε πως πιάστηκε από τη σανίδα αυτή αρκετά γερά διστάζοντας όμως να αναπτύξει ενισχυτικά τη δική της προσέγγιση με αποτέλεσμα να θρυμματίζεται σταδιακά ο κόσμος που έχει πλάσει. Ένας κόσμος αυστηρά οριοθετημένος, δομημένος σε ζεύγη ανθρώπων και -φαινομενικά ασυμβίβαστων- εννοιών. Μετέδωσε έτσι την αίσθηση που σου αφήνει το όλο κειμενικό σύμπαν με ενδιαφέρουσα σκηνική τοποθέτηση (Σύλβια Παπακωνσταντίνου) και λιτή μετά-μοντέρνα αισθητική. Παρουσίασε έναν κόσμο θεατρικά σωστό, αποστασιοποιημένο και καλά ζυγισμένο προσδίδοντας στο κείμενο νότες θεατρικότητας προκειμένου μια πιο «παραστάσιμη» προσέγγιση. Δεν ήταν όμως εξίσου γόνιμη η αναμέτρηση με αυτήν την ονειρική φορεσιά με την οποία στολίζει τα έργα της η αγγλίδα συγγραφέας. Την ποίηση. Διέφυγε η λυρική απόδοση μιας ποίησης που έχει αναβαθμούς και που άλλοτε με το επικό άλλοτε με το λυρικό ένδυμα της, μας επιτρέπει την αναρρίχηση από την πραγματικότητα. Αυτό που στερηθήκαμε είναι η ατμόσφαιρα της ποίησης της, ο ρυθμός, ο ήχος των λέξεων και των σιωπών της ασυμβίβαστης, αυθεντικής, ειρωνικής Σάρα Κέην. Πιστοί στο ρυθμό τους και οι τέσσερις ηθοποιοί, συναισθηματικά σωστοί και υποταγμένοι στο σκηνοθετικό όραμα όμως σε κάποια σημεία ερμηνευτικά υποτονικοί. Τα κοστούμια, υπάκουα κι αυτά στο πνεύμα του έργου, με την έλλειψη όμως συγκεκριμένου στίγματος σε αυτά. Ενδιαφέρουσες οι μουσικές νύξεις που όμως δυστυχώς διασκορπίζονται πριν προλάβουν να αφήσουν το στίγμα τους. Μια παράσταση όπου σε μεγάλο βαθμό προσλαμβάνεται ο λόγος- οι ατάκες- της συγγραφέως μέσα από ένα κείμενο με ιδιαίτερη δυσκολία κατανόησης –άρα και αναπαράστασης του-. Όμως πάντα μια μεταφορά στο έργο-κραυγή της Σάρα Κέην είναι εκτιμητέα και ενδιαφέρουσα.

Μετάφραση: Ντόρη Μάντζαρη

Σκηνοθεσία: Ηλέκτρα Ελληνικιώτη

Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής

Σκηνικά: Σύλβια Παπακωνσταντίνου

Κοστούμια: Νικολέτα Παναγιώτου

Φωτογραφίες – βίντεο εγκατάσταση: Έλλη Τσάτσου

Artwork: Κάκια Κωνσταντινάκη

Παίζουν:

C: Ηλέκτρα Ελληνικιώτη

Β: Γεράσιμος Πετικάρης

Α: Αλέξανδρος Παπαϊωάννου

Μ: Ελένη Ορνεράκη

Σάββατο και Κυριακή, 14-15 και 21-22 Δεκεμβρίου 2013 στις 21.00

-Οι παραστάσεις έχουν ολοκληρωθεί-

Θέατρο «Σοφούλη»

Τραπεζούντος 5 και Σοφούλη

Καλαμαριά

Τηλέφωνο: 2310423925

Διάρκεια παράστασης: 65 λεπτά,

Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ (κανονικό), 10 ευρώ (μειωμένο)