Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Ανάμνηση από μιαν Επανάσταση

του Χάινερ Μύλλερ

Όταν οι ζωντανοί δεν θα μπορούν άλλο ν’ αγωνίζονται, θ’ αγωνιστούν οι νεκροί. Με κάθε χτύπο στην καρδιά της Επανάστασης, φυτρώνει ξανά κρέας γύρω απ’ τα κόκαλά τους, έρχεται αίμα στις φλέβες τους, ζωή στο θάνατό τους. Η εξέγερση των νεκρών θα είναι ο πόλεμος των τοπίων, όπλα μας τα δάση, τα βουνά, οι θάλασσες, οι έρημοι του κόσμου. Εγώ θα γίνω δάσος, βουνό, θάλασσα, έρημος. Εγώ, αυτό είναι η Αφρική. Εγώ, αυτό είναι η Ασία. Οι δυο Αμερικές, είναι εγώ.¹

Η Ομάδα Σημείο Μηδέν κι ο σκηνοθέτης της Σάββας Στρούμπος δημιουργούν μια παράσταση στο πνεύμα της ομάδας με έντονο το στοιχείο της Μπρεχτικής αποστασιοποίησης, με δυναμικό, επιδέξιο, άψογο τεχνικά ερμηνευτικό χειρισμό και οργάνωση της κινησιολογίας σε εναρμόνιση με το κείμενο έτσι ώστε λόγος και σκηνική πράξη να συναντώνται στο κρίσιμο σημείο όπου ο θεατής απολαμβάνει την πλήρη κατανόηση του έργου, διεισδύοντας στον πυρήνα του κι αξιοποιώντας όλες τις νοηματικές αποχρώσεις του. Οι ηθοποιοί κινούνται σ’ ένα λιτό σκηνικό, ένα ενιαίο γυμνό τοπίο, δημιουργώντας επί μέρους εστίες των δράσεων που οριοθετούνται από τους φωτισμούς και ενισχύοντας τες με γεωμετρικούς χορογραφικούς σχηματισμούς, στάσεις και κινήσεις των σωμάτων, συμβολικές χειρονομίες και φωνητικές εκρήξεις. Οι εξαιρετικές επιδόσεις τους, η αναμφισβήτητη χημεία τους, κι η κινησιολογική αρτιότητα σε συνδυασμό με την εκρηκτική εκφορά του λόγου δημιουργούν ένα παραστασιακό δρώμενο-γεγονός, αδιαμφισβήτητης ποιότητας που συναρπάζει σε πνευματικό, αισθητικό και συγκινησιακό επίπεδο. Ο λόγος του συγγραφέα, αξιοποιείται στο έπακρο ενώ οι έντονες εσωτερικές συγκρούσεις των ηρώων εκφράζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκτούν μια διαχρονική σημασία, χρησιμοποιώντας σαν εφαλτήριο το πληθωρικό κι ευφυές κείμενο ώστε να ορίσουν ένα ευρύτερο πλέγμα των ανθρωπίνων εκφάνσεων και της κοινωνικοπολιτικής δυναμικής τους.

Ο Μίλλερ μιλάει για την επανάσταση μέσα από μια ιδιαίτερη οπτική, αυτή της έννοιας της «Αποστολής». Μιλάει επίσης για την ανάγκη της αέναης επανάστασης, διότι όταν το επαναστατικό ιδεώδες εδραιωθεί νομοθετικά, φθείρεται κι η αναγκαιότητα μιας νέας επανάστασης γίνεται ο στόχος της επόμενης αποστολής. Μιλάει για την ανθρώπινη φύση και τον τρόπο που ισορροπεί ανάμεσα στην πίστη και την προδοσία με κριτήρια τους απώτερους στόχους, την καθαρότητα της επιθυμίας, την αναγκαιότητα, την γεωγραφική και ταξική καταγωγή, τις εξωτερικές συνθήκες, τον χαρακτήρα των επαναστατών και την κρισιμότητα των περιστάσεων. Μπορεί ένας πρίγκιπας να αγωνιστεί μέχρι τελικής πτώσης για την απελευθέρωση των σκλάβων; Μπορεί ένας σκλάβος να νικήσει τον φόβο του μαστιγίου και την επίκτητη ιδιότητά του να υποτάσσεται; Μπορεί ένας αγώνας να συνεχιστεί με τυφλό πείσμα ενώ φαίνεται πως είναι χαμένος; Μπορεί ο επαναστάτης να απαλείψει το «εγώ» του προς όφελος της επανάστασης; Μπορεί ένας άνθρωπος να νικήσει το φόβο του θανάτου ή ακόμα χειρότερα την αίσθηση ματαιότητας; Η αποστολή στο έργο αυτό σχολιάζεται αντίστροφα από ένα πρόσθετο δρώμενο καφκικού τύπου, όπου ένας υπάλληλος προσπαθεί να φτάσει με έναν ανελκυστήρα στο γραφείο του προϊσταμένου του ώστε να παραλάβει έγγραφο της επόμενης αποστολής του προς όφελος της εταιρείας. Μια σχεδόν μεταφυσική αγωνία τον καταλαμβάνει όταν διαπιστώνει πως έχει, χωρίς τη θέλησή του, παραβεί τον κανόνα της χρονικής ακρίβειας κι αργότερα αδυνατεί ακόμα και να πλησιάσει ζωντανός στον σωστό όροφο της εταιρίας. Ανάμεσα στους προβληματισμούς του, η πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα να μετατραπεί σε σφαίρα τον οδηγεί στο συμπέρασμα πως αν τελικά ξεπέρναγε τα εμπόδια μ’ έναν τέτοιο τρόπο, θα είχε μεν εκπληρώσει μέρος της αποστολής αλλά θα είχε ταυτόχρονα μετατραπεί σε φονικό εργαλείο για αυτόν που θα του την παρέδιδε. Ο άνθρωπος στον ανελκυστήρα επιθυμεί να αναλάβει μια αποστολή η οποία σε αντιπαράθεση με αυτήν των γάλλων επαναστατών, θα συμβάλλει στην εδραίωση της εξουσιαστικής δομής και της κατεστημένης τάξης αλλά η ανικανότητά του να την ολοκληρώσει πλήττει την εταιρία και προκαλεί μια σειρά από επώδυνες σκέψεις στον φορέα της αποστολής. Σκέψεις σκλάβου που δεν αποδεικνύεται επαρκής για τον αφέντη του αλλά και ταυτόχρονα σκέψεις καταστρεπτικές για την εξουσία μέσα από τον αντίθετο στόχο, αυτόν της στήριξής της. Ο ήρωας αυτός αντιμάχεται τον εαυτό του με τραγικό τρόπο για να αποδειχτεί ανεπαρκής και στις δύο εκδοχές του ενώ φαντασιακά γίνεται ένα φονικό εργαλείο που εξουδετερώνει κάθε πιθανότητα εκπλήρωσης του στόχου του.

Η αποστολή μπορεί τελικά να αποβεί φονική τόσο σ’ εκείνον που την αναθέτει όσο και σ’ αυτόν που την αναλαμβάνει. Κι η επανάσταση μπορεί να εδραιωθεί μόνο όταν εκείνοι που αναλαμβάνουν την αποστολή, έχουν υπερβεί πλήρως το «εγώ» τους και υπηρετούν πλέον αξίες, κοινωνικά σύνολα, ιδεολογίες και αλλότρια συμφέροντα. Μετατρέπονται τότε σε εργαλεία, σε κομμάτια ενός αξεδιάλυτου συνόλου, γίνονται ένα με την συμπαντική ουσία και τους νόμους της, περνούν σε μια άλλη διάσταση στην οποία ο φόβος κι η επιθυμία δεν αποτελούν πλέον με κανένα τρόπο ανασταλτικούς παράγοντες. Που σημαίνει πως ο φορέας της αποστολής, όταν την αναλαμβάνει, αν θέλει να πετύχει το στόχο του, οφείλει να θεωρήσει τον εαυτό του ήδη νεκρό, εκμηδενίζοντας τις προσωπικές του προσδοκίες, ανάγκες ή επιθυμίες. Αυτό είναι το βαρύ τίμημα που πρέπει να πληρώσει και συνήθως είναι πολύ πιο εύκολο να το φορτωθεί κάποιος ο οποίος δεν έχει πια τίποτε να χάσει. Γι’ αυτό οι εξουσίες έχουν ένα και μόνο αδύνατο σημείο: Παρασύρονται από την ύβρη τους και υπερβαίνουν το μέτρο με αποτέλεσμα να δημιουργούν την επιθυμία για επανάσταση σε πλήθη ανθρώπων οι οποίοι ακριβώς επειδή είναι ήδη νεκροί και δεν έχουν πια τίποτα να χάσουν γίνονται επικίνδυνοι και τελικά ανατρέπουν τις εξουσίες.

Όμως στην πορεία κι αν η αποστολή επιτύχει, εκείνοι που ολοκλήρωσαν την επανάσταση, έχουν πια κάτι να χάσουν αφού κέρδισαν και κατέχουν πια όλα όσα επιθυμούσαν. Σύντομα και μετά από μία σειρά εμφυλίων συρράξεων για να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να αναδειχτούν οι τελικοί ηγεμόνες, μεταλλάσσονται σε προστάτες των κεκτημένων τους, δημιουργώντας μια νέα εξουσία. Η οποία θα διαθέτει την ίδια ακριβώς παθογένεια με την προηγούμενη και θα χρειαστεί να βρεθούν ξανά οι απέλπιδες που θα αναλάβουν την αποστολή να την ανατρέψουν. Έτσι το νόημα της ανθρώπινης αγωνίας για την κατάκτηση του ιδανικού μεταφέρεται από την έννοια της επανάστασης στην έννοια της αποστολής. Κι από την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας νέος, υπέροχος κόσμος, στην ανάγκη να υποστεί μετάλλαξη ο ίδιος ο άνθρωπος. Κάτι που θα έλεγε κανείς πως μαζικά δεν μπορεί να συμβεί. Γι’ αυτό κι η πίστη της ανθρωπότητας είναι τυφλή, η ελπίδα της φρούδα, η αγάπη της, αδύναμη κι η αποστολή αέναη. Η Αποστολή παραμένει ακόμα κι όταν η επανάσταση έχει τελειώσει. Η σημασία της έγκειται όχι τόσο στην εκπλήρωσή της, όσο στην αμετακίνητη αφοσίωση σ’ αυτήν. Τα έργα των ανθρώπων είναι μεταβλητά και ανατρέπονται διαρκώς οι συνθήκες που δημιουργούν. Αλλά η πίστη σε κάτι, ότι κι αν είναι αυτό, μετατρέπει τον ανθρώπινο ον σε κομμάτι της δημιουργίας, προσφέροντάς του την θέση που του αρμόζει στο συμπαντικό σύνολο. Ένας άνθρωπος χωρίς αποστολή, είναι ένας άνθρωπος σε αναμονή. Δεν υπάρχει παρά μόνο έγκλειστος και δεν ορίζεται παρά μόνο από τα κάγκελα του κλουβιού-ανελκυστήρα-μήτρας που αν δεν τον γεννήσει εγκαίρως, θα τον αποβάλλει, νεκρό και ταυτόχρονα αγέννητο.

Λίγα λόγια για το έργο:

Το έργο Δημοσιεύτηκε το 1979 στην επιθεώρηση SinnundForm και καταπιάνεται με τη Γαλλική Επανάσταση. Εξιστορεί την απόπειρα τριών απεσταλμένων της επαναστατικής κυβέρνησης στην αγγλική αποικία της Τζαμάικα να πυροδοτήσουν εξέγερση των σκλάβων. Ο μαύρος σκλάβος Σασπόρτας και ο αγρότης Γκαλουντέκ, που έχουν υποστεί την καταπίεση στο πετσί τους, αψηφώντας όλες τις δυσκολίες, ρίχνονται ολόψυχα στον αγώνα μέχρι θανάτου. Ο λευκός διανοούμενος Ντεμπυσόν, γιός δουλοκτήτη κι επικεφαλής της τριάδας, συγκρούεται με τον εαυτό του: να θυσιαστεί στη φωτιά της μάχης για το ιδανικό της Επανάστασης ή να απολαύσει τις ανέσεις και την ασφάλεια της οικογενειακής εστίας των δουλεμπόρων; Με αφορμή τη σύγκρουση και τον εσωτερικό διχασμό των τριών επαναστατών, ο Χάινερ Μύλλερ υφαίνει ένα βαθιά ποιητικό σύμπαν για την πίστη, την προδοσία και τη διαρκή αναγκαιότητα της επανάστασης.

Εμβόλιμο στο έργο της Αποστολής, σύμφωνα με την προσφιλή συνήθεια του Χάινερ Μύλλερ, βρίσκεται ένα κείμενο πρόζας, που παραπέμπει στον κόσμο του Φραντς Κάφκα. Το κείμενο είναι γνωστό με τον τίτλο Ο Άντρας στον ανελκυστήρα και καταδεικνύει την αγωνία και τον φόβο ενός υπαλλήλου, στελέχους γραφειοκρατικού κολοσσού, ο οποίος δεν είναι σε θέση να φέρει σε πέρας την αποστολή που του έχει ανατεθεί. Ο υπάλληλος αδυνατεί να φτάσει στο γραφείο του προϊσταμένου του, καθώς ο χώρος και ο χρόνος «εκτροχιάζονται».

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο αιρετικός μαρξιστής συγγραφέας Χάινερ Μύλλερ (1929-1995), θεωρείται ο σημαντικότερος, μετά τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, θεατράνθρωπος της μεταπολεμικής Γερμανίας. Θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, δραματουργός, ποιητής, θεωρητικός του θεάτρου. Γεννήθηκε στο Έπενντορφ της Σαξονίας στις 9 Γενάρη του 1929. Σε ηλικία μόλις 16 ετών, λίγο πριν την οριστική ήττα των ναζί, στρατολογήθηκε υποχρεωτικά στον γερμανικό στρατό. Έμεινε για λίγο καιρό αιχμάλωτος του Κόκκινου Στρατού. Μόλις απελευθερώθηκε τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές και εργάστηκε αρχικά ως βιβλιοϋπάλληλος και στη συνέχεια ως δημοσιογράφος. Το 1947 έγινε μέλος του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας (Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας). Δημοσίευσε τα πρώτα έργα του (ποιήματα και πεζά) το 1951 και το 1954 έγινε μέλος της «Ένωση Ανατολικογερμανών Συγγραφέων» και συντάκτης του περιοδικού «Νέα Τέχνη». Τη δεκαετία του ’50 συνεργάστηκε με το θέατρο Μαξίμ Γκόρκι του Ανατολικού Βερολίνου και το 1959 βραβεύτηκε, μαζί με τη σύζυγό του Ινγκε Μίλερ, με το Βραβείο Τόμας Μαν. Το 1990 βραβεύτηκε με το Βραβείο Κλάιστ. Οι σχέσεις του με το ανατολικογερμανικό καθεστώς διαταράχτηκαν το 1961, λόγω της κριτικής του στάσης. Κατηγορήθηκε για «ιστορικό πεσιμισμό» και διαγράφηκε από την «Ένωση Ανατολικογερμανών Συγγραφέων». Ο ίδιος εξακολουθούσε να δηλώνει μαρξιστής και ουδέποτε αυτομόλησε στη Δύση, παρά τη μεγάλη διάδοση των έργων του και τα συνεχή ανεβάσματα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Το 1984 έγινε μέλος της ανατολικογερμανικής Ακαδημίας Τεχνών. Μετά την επανένωση, ο Μύλλερ εξακολούθησε να ζει στο ανατολικό τμήμα του Βερολίνου, ενώ το 1992 κλήθηκε να συμμετάσχει στην πενταμελή καλλιτεχνική διεύθυνση του ιστορικού θεάτρου του Μπρεχτ, BerlinerEnsemble. Το 1995, λίγο πριν το θάνατό του, αναγορεύτηκε στον μόνο καλλιτεχνικό διευθυντή του θεάτρου. Πέθανε από καρκίνο του λάρυγγα στις 30 Δεκέμβρη του 1995, σε ηλικία 67 ετών, χωρίς να προλάβει να ολοκληρώσει το μεγάλο σχέδιο πάνω στο οποίο εργαζόταν: ένα διεθνές φεστιβάλ για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Μπρεχτ. Η ταφή του έγινε στο νεκροταφείο Ντοροτέεν του Βερολίνου, εκεί που έχουν ταφεί μεγάλες μορφές των γερμανικών γραμμάτων όπως  ο Χέγκελ, ο Μπρεχτ, ο Χάινριχ Μαν.

Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου

Σκηνοθεσία: Σάββας Στρούμπος

Φωτισμοί: Κώστας Μπεθάνης

Σκηνική εγκατάσταση | Κοστούμια: Ηλίας Παπανικολάου

Δραματουργική συνεργασία: Μαρία Σικιτάνο

Χειριστής φωτός: Δημήτρης Σταμάτης

Photo credits: Αντωνία Κάντα

Δημιουργία αφίσας: SoulDesign

Επικοινωνία: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Διανομή

Ελεάνα Γεωργούλη: Ντεμπυσόν

Δαυίδ Μαλτέζε: Αντουάν, Πρώτη Αγάπη

Έβελυν Ασουάντ: Γυναίκα, Πρώτη Αγάπη, Προδοσία

Έλλη Ιγγλίζ: Γκαλουντέκ

Δημήτρης Παπαβασιλείου: Σασπόρτας

Στο εμβόλιμο κείμενο, Άντρας στον ανελκυστήρα ο Δαυίδ Μαλτέζε.

Θέατρο Άττις-Νέος Χώρος

Λεωνίδου 12

Μεταξουργείο

(πλησίον Μετρό Μεταξουργείο)

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Κάθε Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 21.00

Ως 5 Ιουνίου 2016

Διάρκεια: 90’

Πληροφορίες-κρατήσεις εισιτηρίων: 210-3225207

Τιμές εισιτηρίων: 12ευρώ (κανονικό), 10ευρώ (φοιτητές, άνεργοι ΟΑΕΔ, ΑμΕΑ)

Περισσότερες πληροφορίες για την Ομάδα Σημείο Μηδέν, τους συντελεστές και τις παραστάσεις που έχει παρουσιάσει, μπορείτε να βρείτε στο www.simeiomiden.gr

Επικοινωνία με τον Τύπο για την Ομάδα Σημείο Μηδέν,

Μαριάννα Παπάκη, ΝώνταςΔουζίνας

Τηλ. επικοινωνίας: 6934 288610, 6972 297443

E-mail: / Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε. ">mycultureviews@gmail.com