Ορφανά

Ντέννις Κέλλυ

Το έργο που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Εδιμβούργου 2009, παίρνοντας δύο βραβεία, το Fringe First και το Herald Angel είναι πραγματικά μια αποκάλυψη από κάθε άποψη. Στιβαρή δραματουργία που αναδεικνύει στην εντέλεια τις προθέσεις του συγγραφέα ενώ ταυτόχρονα μεταγγίζει στο θεατή όλες τις αποχρώσεις και τις δυναμικές των χαρακτήρων και της δράσης.

Dennis Kelly

«Ο φόβος γεννά τη βία»

Ο βρετανός συγγραφέας γεννήθηκε το 1970 και έχει γράψει θεατρικά έργα, σενάρια και βιβλία. Μεγάλωσε στο Barnet , στο Βόρειο Λονδίνο, σε μια καθολική, ιρλανδική οικογένεια με πέντε παιδιά. Εγκατέλειψε το σχολείο στα 16 του, όχι μόνο επειδή δεν ήταν καλός μαθητής αλλά και γιατί ζούσε σ’ ένα περιβάλλον που δεν ευνοούσε ιδιαίτερα τις πνευματικές ενασχολήσεις. Στη συνέχεια εργάστηκε σε σούπερ μάρκετ, εστιατόρια, γραφεία και άλλες δουλειές του ποδαριού ως τη στιγμή που ένας φίλος, τον έπεισε να ανακατευτεί με τις δράσεις ενός νεανικού θιάσου του Barnet Drama Centre κι ανακάλυψε ότι του άρεσε να παίζει θέατρο. Στα 30 του αποφάσισε να σπουδάσει κι η αναμέτρηση με τη γραφή άρχισε. Η σκληρή γλώσσα, το έντονο ρεαλιστικό στοιχείο, τα θέματα που καίνε κι ο τρόπος με τον οποίο εμβολίζει το κοινωνικό κατεστημένο υπονομεύοντας τις δομές του, τον έχουν τοποθετήσει ανάμεσα στους πιο ενδιαφέροντες οργισμένους συγγραφείς της γενιάς του. Τα έργα του χαρακτηρίζονται από τον επαναστατικό προσανατολισμό τους και επιχειρούν να προκαλέσουν έντονα συναισθήματα στο θεατή ενώ οι ακραίοι χαρακτήρες του αποκαλύπτουν μέσα από οριακές καταστάσεις τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινη φύσης. Ακόμα ένα έργο του, το «DNA», σε σκηνοθεσία Σοφίας Βγενοπούλου, παρουσιάζει το «Εφηβικό Θέατρο» του «Θεάτρου του Νέου Κόσμου».

Η ιστορία

Η Έλεν κι ο Ντάννυ έχουν ένα «καθαρό» σπιτικό σε μια «βρώμικη», υποβαθμισμένη λόγω των μεταναστών, γειτονιά. Η Έλεν κι ο Λίαμ είναι αδέλφια και είναι ορφανά. Έχουν μόνο ο ένας τον άλλο ως τη στιγμή που η Έλεν δημιουργεί την δική της οικογένεια κι ο Λίαμ εντάσσεται σ’ αυτήν ως ένα βαθμό αλλά δεν παύει να είναι η μικρή της αναπηρία κι όχι το δυναμικό κι αναπόσπαστο κομμάτι της. Ο Λίαμ είναι εξαρτημένος συναισθηματικά από την αδελφή του και έχει μια διαταραγμένη ψυχοσύνθεση που αγγίζει τα όρια της πνευματικής ανεπάρκειας. Παρά το γεγονός πως συχνά αναστατώνει με τις ακραίες πράξεις του τον ήσυχο κόσμο της αδελφής του, εκείνη δεν τον έχει ποτέ εγκαταλείψει. Μια μέρα εισβάλλει στο καθαρό σαλόνι του ζευγαριού, βουτηγμένος στα αίματα. Αφού εξασφαλίζει την προστασία της αδελφής του, αποκαλύπτει μετά από πολλά ψέματα την αλήθεια. Έχει κακοποιήσει σχεδόν ως το θάνατο, έναν Πακιστανό μετανάστη. Η Έλεν ζητάει από τον άντρα της να γίνει συνεργός του αδελφού της και να καλύψει το έγκλημα με ένα άλλο έγκλημα. Να τρομοκρατήσει το θύμα τόσο ώστε να μην αποκαλύψει τα όσα συνέβησαν εις βάρος του και να μην τολμήσει να ζητήσει την τιμωρία του ενόχου. Όταν ο Ντάννυ επιστρέφει σπίτι του μετά το δεύτερο αυτό έγκλημα, ο οικείος χώρος έχει μετατραπεί σε άξενο κελί. Ο Λίαμ εξορίζεται εν τέλει από τον παράδεισο που όμως δεν είναι πια παράδεισος αλλά κόλαση. Τον διώχνουν και τον αναγκάζουν να επιστρέψει τα κλειδιά για να μείνουν αντιμέτωποι ο ένας με τον άλλο, η γυναίκα που προσπαθεί να διασώσει ότι απομένει με ψέματα κι ο άντρας που δεν θέλει πια να διασωθεί τίποτα.

Ερωτήματα

Το δίλλημα που κατασπαράζει τους ήρωες του έργου, έχει να κάνει με τον τρόπο που διευθετείς τις προτεραιότητές σου. Και είναι πολύ σκληρό δίλλημα. Σε τοποθετεί ανάμεσα σε όλα όσα συνθέτουν την κοσμοθεωρία σου και συνιστούν τις επιλογές σου μέσα στο κοινωνικό σύνολο και στις απαιτήσεις που θέτουν τα αγαπημένα σου πρόσωπα όταν οι πράξεις τους έρχονται σε ρήξη με τις ιδέες σου αλλά οφείλεις να τα προστατεύσεις. Η Έλεν είναι αποφασισμένη να σώσει τον αδελφό της ακόμα κι όταν η πράξη του, της γεννά αποτροπιασμό. Ο Ντάννυ φτάνει να κάνει πράγματα που τον οδηγούν πέρα από τα όρια της ψυχικής αντοχής του για να προστατέψει την Έλεν από το σπαραγμό που θα της προκαλούσε η συντριβή του αδελφού της. Ο Λίαμ είναι μια ψόφια γάτα στον καναπέ τους αλλά ταυτόχρονα είναι εκείνος που θα μπει ανάμεσα τους και θα τους φέρει αντιμέτωπους με τον κόσμο γύρω τους, τον κόσμο που έχουν επιλέξει να αγνοούν κλεισμένοι στο «καθαρό» κλουβί τους. Ο Λίαμ ζει σ’ αυτό τον κόσμο, δρα σ’ αυτόν τον κόσμο, είναι γέννημα αυτού του κόσμου και γέννημα δικό τους. Είναι το τερατώδες είδωλο των αγγελικών τους προθέσεων. Θα μπορούσε να είναι ο γιος τους που μεγαλώνει «προστατευμένος» από την αλήθεια με ένα ψεύδος και μια μέρα θα βγει έξω στο δρόμο και θα είναι πραγματικά «απροστάτευτος», όπως ακριβώς ήταν κι ο θείος του. Θα μπορούσε να είναι ακόμα και το αγέννητο παιδί τους, το οποίο είναι τόσο απροστάτευτο επίσης ώστε η ίδια αυτή η μήτρα που το κυοφορεί μπορεί ανά πάσα στιγμή να γίνει ο τάφος του. Ο Λίαμ έρχεται και λερώνει με αίμα το καθαρό τους σαλόνι. Του αναλογεί μόνο μία μπλούζα από τα άπλυτα αλλά αυτός απαιτεί κάτι περισσότερο. Θέλει συνενόχους. Και θα τους έχει. Λέει ψέματα αλλά εν τέλει φτάνει στην αλήθεια και τους την αποκαλύπτει ολόγυμνη μέσα στην απελπιστική της ασχήμια, μέσα στην τρομακτική της αγωνία. Ο Ντάννυ θα δει την αλήθεια του Λίαμ στο κακοποιημένο κορμί ενός αθώου. Θα την δει στην ωραιοποιημένη αλλά ψεύτικη αφίσα για την γιορτή της ατμοκίνησης, την αφίσα που υπόσχεται ευμάρεια αλλά εν τέλει καταργεί την κάθε εύνοια αφού εξαφανίζει την ωραιότητα της αλήθειας μαζί με την ασχήμια της. Ο Ντάννυ γυρίζει πίσω έχοντας συντριβεί από το βάρος ενός εαυτού του για τον οποίο δεν γνώριζε τίποτα. Η Έλεν έχει δείξει πια στον Ντάννυ τον πραγματικό της εαυτό, εκείνον που ποθώντας το «ωραίο» δεν κατάφερε να αποδεσμευτεί από την κατάρα του «συγγενούς», από τους δεσμούς του αίματος. Προσπάθησε να έχει μια οικογένεια όπως την ονειρευόταν και μια πολίτικαλ κορέκτ ιδεολογία αλλά η μπόχα της ψόφιας γάτας στον καναπέ ήταν όλη δικό της επίτευγμα, ήταν μέρος του σχεδίου όπως τα κάδρα, τα έπιπλα κι οι λευκοί αψεγάδιαστοι τοίχοι και το ακριβό χαλί στο πάτωμα και το καλοαναθρεμμένο αγόρι στην κρεβατοκάμαρα. Η Έλεν προκειμένου να προστατεύσει τον αδελφό της είναι ικανή να καταδικάσει ακόμα και σε θάνατο έναν άλλο άνθρωπο, έναν αθώο κι όλη του την οικογένεια. Αυτή είναι η Έλεν κι ο Ντάννυ δεν θέλει πια το παιδί τους γιατί ξέρει πως δεν θα έχει «παιδί» αλλά «πρόσχημα» και πως δεν έχει οικογένεια, συμβιώνει απλά με άγνωστα πλάσματα που κρύβουν μέσα τους διεστραμμένους δολοφόνους. Και ακόμα ξέρει -και θα το μάθαιναν κι οι θεατές της παράστασης αν δεν είχε κοπεί η μικρή σκηνή με το παιδί του ζευγαριού, τον Σέιν- πως το αγόρι που ήδη έχει γεννήσει, μπορεί να γίνει ένας Λίαμ και να τον εξαναγκάσει και τον ίδιο να είναι ένας Λίαμ, όσο καλά κι αν το αναθρέφει. Και το χειρότερο, ξέρει επίσης πως κι αυτός ο ίδιος, ο άψογος Ντάννυ είναι ένα άγνωστό του πλάσμα που κρύβει μέσα του έναν διεστραμμένο δολοφόνο ή έστω ένα συνεργό.

Τι θα μπορούσε να κάνει η Έλενα; Να αφήσει τον αδελφό της να πάει φυλακή, κάτι που πιθανώς θα τον σκότωνε; Να καλέσει τη γαμημένη αστυνομία και να απαιτήσει την τιμωρία του; Ή να γίνει συνένοχός του σε ένα έγκλημα που δεν έχει καν ένα σοβαρό κίνητρο, που είναι προϊόν της σχιζοφρένειάς του;

Και τι ακριβώς θα έκαναν η Έλεν κι ο Ντάννυ αν στη θέση του Λίαμ ήταν ο γιος τους;

Τι θα έκαναν επίσης, αν στην αποθήκη του Ίαν δεν βρίσκονταν δεμένος και βασανισμένος φρικτά, ένας τρομοκρατημένος και αδύναμος Πακιστανός αλλά ο ίδιος τους ο γιος που κάποιο άλλο καθήκι όμοιο με το θείο του, σ’ ένα κόσμο όπου οι Πακιστανοί θα ήταν οι ισχυροί κι οι λευκοί οι μετανάστες, είχε αποφασίσει αυθαίρετα πως είναι επικίνδυνος μόνο και μόνο επειδή είναι ξένος ή αλλόθρησκος;

Τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν ως άλλοθι για το ρατσισμό, νεαροί Πακιστανοί που κλέβουν πορτοφόλια και ανακινούν τον ρατσισμό των ντόπιων;

Έκλεβαν πορτοφόλια μήπως οι Εβραίοι και γι’ αυτό κατέληξαν στο Άουσβιτς;

Έκλεβαν πορτοφόλια οι κάτοικοι της Γάζας και γι’ αυτό τους βομβαρδίζουν οι Εβραίοι;

Σε τι κόσμο ζούμε τελικά και πόσο συνένοχοι είμαστε για την αθλιότητά του και τον τρόμο του;

Εν κατακλείδι

Ο εξαιρετικός αυτός συγγραφέας μας φέρνει αντιμέτωπους με κάτι πολύ πιο σκληρό και τρομακτικό από μια ματωμένη μπλούζα. Με το πιο σκοτεινό κομμάτι της φύσης μας, με τα τέρατα που έχουν γεννήσει οι ύπνοι μας, η απεγνωσμένη μας άρνηση να ξυπνήσουμε. Οι ήρωες του είναι σπαρακτικά αληθινοί και στη γλώσσα και στις αντιδράσεις τους. Η πλοκή σε οδηγεί κατευθείαν στο κέντρο με σοφούς δραματουργικούς ελιγμούς και πανέξυπνες ανατροπές. Η δομή είναι σοφά υφασμένη έτσι ώστε να μετατρέπει και τον θεατή σε συνένοχο, να ενεργοποιεί τις αρνητικές και τις θετικές δυναμικές του. Το φινάλε σαν μια τελευταία ανάσα κλειδώνει έντεχνα τη δράση αποκλείοντας τους ήρωες από την ίδια τη ζωή τους όπως στην πραγματικότητα ήταν και στην πρώτη σκηνή αλλά τώρα πια επώδυνα ξύπνιους κι όχι σε βαθιά, παρηγορητική νάρκωση. Η Έλεν θα προσπαθήσει να αποκαλύψει τις πηγές της ευτυχίας τους μέσα από έναν συμβιβασμό που μοιάζει λογικός αλλά θα έρθει αντιμέτωπη με την άκαμπτη στάση του Ντάννυ ο οποίος ξέρει ποιο είναι το τίμημα για μια τέτοια ευτυχία και επιλέγει την διάλυση.

Η παράσταση

Η παράσταση ήταν ενδιαφέρουσα με λιτή αλλά εμπνευσμένη σκηνοθεσία, εσωτερικό παλμό και λεπτοδουλεμένες αποχρώσεις. Το αισθητικά άψογο και ταυτόχρονα λειτουργικό σκηνικό απέδωσε την αντίθεση ανάμεσα στην καθαρότητα και την υπονόμευσή της. Οι τρεις ταλαντούχοι ηθοποιούς στους τρεις ρόλους του έργου, ενσάρκωσαν τους ήρωες με πειστικότητα, αναδεικνύοντας την γκάμα των συναισθημάτων τους και την ποιότητα των διλλημάτων τους. Κάποιες ισχυρές εντάσεις θα μπορούσαν να είχαν αποδοθεί πιο δυναμικά για να αναδειχτούν οι εσωτερικές πιέσεις κι οι έντονες αλληλεπιδράσεις των προσώπων του δράματος κι επίσης η αφαίρεση της σκηνής με τον γιο του ζευγαριού καθιστά κάπως ασαφή τα κίνητρα του Ντάννυ όταν στο τέλος αποφασίζει πως δεν θέλει το βρέφος που κυοφορεί η Έλεν.

Μετάφραση:
Κοραλία Σωτηριάδου 

Σκηνοθεσία:
Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος

Σκηνικά-Κοστούμια:
Μαργαρίτα Χατζηιωάννου

Μουσική:
Σταύρος Γασπαράτος

Σχεδιασμός φωτισμών:
Σάκης Μπιρμπίλης

Παίζουν:
Μιχάλης Οικονόμου 

Μαρία Κίτσου

Όμηρος Πουλάκης

Θέατρο του Νέου Κόσμου

Πάνω Χώρος (κεντρική σκηνή)

Αντισθένους 7 & Θαρύπου

ΦΙΞ

Τηλέφωνο: 210-9212900, φαξ 210-9212901

Ώρες λειτουργίας ταμείου: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 11:00-14:00 & 17:00-22:00. Δευτέρα 17:00-22:00.

Τρίτη κλειστά.

Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21:15. Κυριακή 19:00.

Τιμές: Κανονικό 20€, φοιτητικό 15€. Κάθε Πέμπτη, γενική είσοδος 12€.