ΕΙΡΗΝΗ Εκτύπωση
Συντάχθηκε απο τον/την Μαρία Κυριάκη   
Δευτέρα, 05 Σεπτέμβριος 2011 21:44

Ειρήνη

του Αριστοφάνη

eirhnh1

Η υπόθεση του έργου

Ένα πτερωτό σκαθάρι που θρέφεται με σκατά, ανεβάζει τον Αθμονέα Τρυγαίο στον Όλυμπο για να συνομιλήσει με τον Δία και να απαιτήσει την επιστροφή της Ειρήνης και το τέλος του Πολέμου. Ο Τρυγαίος, ένας απλός αγρότης, παίρνει την πρωτοβουλία να βρει μόνος του μια λύση αλλά τίποτα δεν είναι εύκολο στην πορεία του καθώς το κινητήριο μέσον του έλκεται περισσότερο από την κοπριά παρά από τους αιθέρες. Αντί του Δία, ο φιλειρηνιστής  αμπελουργός συναντάει τον Ερμή κι η περιπέτεια μοιάζει να μην έχει τέλος. Όταν επιτέλους η Ειρήνη απελευθερώνεται δεν ακούμε από το στόμα της ούτε μία λέξη. Εξετάζοντας λεπτομερώς το κείμενο μπορεί κανείς να διαπιστώσει έντρομος την συγγένεια των καταστάσεων και των δυναμικών αυτής της ενδοσκοπικής κωμωδίας με την σημερινή κατάσταση της χώρας μας παρ’ όλο που ο πόλεμος στις μέρες μας έχει μια άλλη όψη κι η κερδοσκοπική πλεκτάνη που στήνεται εις βάρος μας, εγκλείει μια διαμάχη πολύ κοντινότερη στις διεκδικήσεις του κερδοφόρου Ερμή παρά του αιμοσταγούς  Πολέμου. Μια σύγκρουση, με λάφυρο όχι την νίκη στα πεδία της μάχης αλλά την απόκτηση αναμφισβήτητου οικονομικού ελέγχου. Όμως όπως ο πόλεμος έτσι κι η οικονομική ασφυξία προκαλούν ένα πεδίο αντιμαχιών κι αντιφάσεων ανάλογο κι εξ ίσου καταδυναστευτικό για τον πολίτη. «Η πόλη, αναφέρει κάπου ο Ερμής, έχαφτε ότι της πετούσαν κι έλεγε κι ευχαριστώ. Οι ξένοι βούλωναν με λεφτά το στόμα όσων τους έκαναν αυτά κι έτσι εκείνοι θησαυρίσανε μα η Ελλάδα ρήμαξε δίχως να το νοιώσετε». Η συμβολική αξία του έργου θα μπορούσε να του εξασφαλίσει μια ανατριχιαστική διαχρονικότητα αν βέβαια ενισχύονταν κι από την σκηνοθετική οπτική. Μια προσέγγιση ακριβής και ταυτόχρονα σύγχρονη θα απαιτούσε την απόλυτη ταύτιση του Αριστοφανικού υπονοούμενου με την τρέχουσα δομή του πολιτικού, κοινωνικού και φυσικά οικονομικού προτσές στην Ευρώπη του σήμερα. Και υπάρχουν οι κώδικες. Λαγαρός κι ασυγκράτητος ο λόγος, αποκαλύπτει και την κτηνώδη προσήλωση στα υλικά αγαθά αλλά και την υπόγεια, λυτρωτική παρόρμηση για ειρήνη, δικαιοσύνη και ελευθερία σαν δύο όψεις-έξεις της εξελιγμένης ανθρώπινης φύσης η μία εκ των οποίων αποτελεί το τίμημα για την εξασφάλιση της άλλης. Το μέτρο κι η ισορροπία αυτών των δυναμικών μαζί με την καθαρή πολιτική ματιά προσφέρουν στην Ειρήνη αλλά και στο σύνολο των έργων του Αριστοφάνη την δυνατότητα να πατάσσουν τον λαϊκισμό μέσα από την ίδια την κοινωνική αποθέωσή του  και να αποθεώνουν την δημοκρατία μέσα από την εξαγνιστική της ήττα.

eirhnh2

Η «Ειρήνη» κατά τον Φιλιππίδη

Στην παράσταση που είδαμε οι ανάλογοι κώδικες απουσίαζαν. Ένας καλά εκπαιδευμένος χορός έκανε μια εισαγωγή εντυπωσιακή και συγκινησιακά έντονη που όμως δεν αποτελούσε ζωτικό τμήμα του παρόντος δραματουργικού υλικού αλλά προϊόν μιας φαντασιωτικής του πιθανόν προέκτασης. Στη συνέχεια χιλιοειπωμένα ευρήματα κέντησαν επώδυνα τον καμβά της δράσης αναδεικνύοντας ότι περισσότερο μισούσε ο Αριστοφάνης. Το λαϊκίστικο στοιχείο εις βάρος του λαϊκού πνεύματος. Την επιφανειακή σαχλολογία εμπνευσμένη από ερεθίσματα τηλεοπτικά και άλλα αναλόγου φυράματος αντί της ουσιώδους, αποκαλυπτικής σάτιρας. Την εύκολη διαστρέβλωση και μεταστροφή των χαρακτήρων σε τύπους και την έκπτωση των καταστάσεων προς θήρευση γέλιου από το κοινό αντί του ευφυούς κι αποκαλυπτικού χειρισμού τους που θα αναδείκνυε την συγγένεια του αριστοφανικού σχολιασμού με την πολιτισμική και ηθική κατάπτωση των σύγχρονων κοινωνιών. Ο μέγας Αριστοφάνης θέλει τον Ερμή όχι καρικατούρα Θεού αλλά δυναμική, τσουχτερή καταγγελτική παρουσία, σύνδεσμο ανάμεσα στην Ανάγκη και την Ηθική, ανάμεσα στην Απάτη και την Αλήθεια. Θέλει τον Τρυγαίο, όχι φαφλατά αλλά έναν ήρωα που αγγίζει τα όρια της τραγωδίας καθώς συνειδητοποιεί τις ουσιαστικές αιτίες για τον θρίαμβο της απώλειας κι ανιχνεύει έντρομος, μέσα του τη ρίζα του κακού. Θέλει τον Πόλεμο, όχι μια καρικατούρα ευτελούς ηγέτη αλλά μια καταλυτική, σχεδόν μεταφυσική δύναμη που όμως τα όπλα της, τα εξασφαλίζει από τους πολίτες, από τα έθνη κι όχι από την ίδια της την τρομακτική φύση.

eirhnh3

Κι όταν ζητάει το γουδοχέρι που δεν βρίσκεται πουθενά για να συνθλίψει ότι έχει απομείνει, πόσες οικείες μας εικόνες αναβιώνουν καθώς πολύ καλά γνωρίζουμε ότι αν η ηγεσία μας δεν βρει εγκαίρως τρόπο να μας «λιώσει» από μόνη της, κάποιοι άλλοι θα κατασκευάσουν το φονικό εργαλείο και θα μας περιποιηθούν αναλόγως και μάλιστα με πολύ πιο σκληρούς όρους. Κι ωστόσο ακόμα και την στιγμή που έμποροι και μαστόροι, εργάτες, ξωμάχοι, μέτοικοι και ξένοι, επιτέλους ενωμένοι, μπαίνουν στη δράση για να φέρουν την Ειρήνη πίσω ακόμα και τότε οι χοροί και τα γλέντια κι ο αναίτιος ενθουσιασμός υπονομεύουν την δράση. Λεπτομέρειες που συνθέτουν  τόσο καθαρά την εικόνα του «τότε» απόλυτα ταιριασμένη με την «συνθήκη» του σήμερα. Αλλά υπονομεύονται κι εξαφανίζονται όταν τα παραστασιακά δρώμενα εκπίπτουν σε επιθεωρησιακά νούμερα κι η γιορταστική ευωχία παραποιείται σε ευτελές πανηγυράκι. Βασικό μειονέκτημα τέτοιου είδους αναπαραστάσεων του Αριστοφανικού δράματος είναι, νομίζω, η «λάθος» στόχευση κυρίως. Ο Αριστοφάνης δεν είχε σαν στόχο να μας κάνει να ξεκαρδιζόμαστε με την ευτέλειά μας αλλά να γελάμε πικρά αναγνωρίζοντας την αδυναμία μας. Δεν γαργαλούσε, εμβόλιζε. Μια άλλη αρετή του που παραμελήθηκε επίσης είναι εκείνη των αντιθέσεων που αποκαλυπτικά εκθέτουν διαφορετικές πτυχές και των δρώμενων και των χαρακτήρων. Η παρενδυσία, η προκλητική έκθεση των γεννητικών οργάνων, η κοπρολαγνεία, η αθυροστομία, η υπέρβαση του μέτρου δεν έχουν σαν στόχο στον Αριστοφάνη την αποθέωση της αισχρότητας αλλά την κατοχύρωση της ιερότητας όλων των δυναμικών που διέπουν το έλλογο ον, με στόχο την κατάρρευση της απραξίας και της άχρηστης ενοχής και την μετατροπή της ευτέλειας σε γονιμοποιό δράση. Γι’ αυτό και το έργο τελειώνει με μια τελετή γαμήλια κι όχι με κακόηχους πανηγυρισμούς.

eirhnh4

Η γνώμη του Αριστοφάνη

«Σ’ όλα αυτά τα χοντρά, τα χυδαία χωρατά και τα πρόστυχα τέρμα έχει βάλει, και μια τέχνη μεγάλη έχει κτίσει για μας» λέει για τον εαυτό του ο ίδιος ο ποιητής, δια στόματος του κορυφαίου του χορού δίνοντας σαφείς οδηγίες οι οποίες διαχωρίζουν το έργο του από το έργο εκείνων  οι οποίοι στήνουν πόλεμο στις ψείρες κοροϊδεύοντας το ασήμαντο κι αφήνοντας την ουσία στο έλεος της καλλιτεχνικής χρεωκοπίας και του υλικού κέρδους. Ίσως θα έπρεπε οι σκηνοθέτες πριν ανεβάσουν Αριστοφάνη να διαβάσουν προσεκτικά αυτό τον μονόλογο και να επιλέξουν όχι βέβαια την καλλιτεχνική καταξίωση εις βάρος της δημοτικότητάς τους αλλά κάποιο άλλο έργο, κάποιου άλλου συγγραφέα που να ανταποκρίνεται καλύτερα στις προθέσεις τους. Σκηνικά, κοστούμια και κινησιολογία ακολούθησαν την βασική σκηνοθετική γραμμή ενώ τα πολύ καλά εκτελεσμένα χορικά ανέδειξαν τις αναμφισβήτητες ικανότητες των ηθοποιών που τα υπηρέτησαν έστω κι αν δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να αναπτύξουν τις επιμέρους δυναμικές του κειμένου.

eirhnh5

Μετάφραση: Κ. Χ. Μύρης

Σκηνοθεσία: Πέτρος Φιλιππίδης

Δραματουργική επεξεργασία: Πέτρος Φιλιππίδης, Γιώργος Γαλίτης

Σκηνικά: Γιάννης Κόττης

Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ

Μουσική: Μίνως Μάτσας

Χορογραφία: Ελπίδα Νίνου

Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ

Παίζουν: Πέτρος Φιλιππίδης

Πάνος Σταθακόπουλος

Γιώργος Γαλίτης

Χρήστος Σιμαρδάνης

Κων/νος Γιαννακόπουλος

Άγγελος Μπούρας

Σπύρος Παππάς

Τάκης Παπαματθαίου

Λευτέρης Ελευθερίου

Γιάννης Δεγαΐτης

Σταύρος Σβήγκος

Δημήτρης Δεγαΐτης

Τάσος Ιορδανίδης

Χορός γεωργών: Κων/νος Γιαννακόπουλος

Δημήτρης Δεγαΐτης

Δημήτρης Βογιατζής

Θοδωρής Μπουζικάκος

Μανώλης Χουρδάκης

Χάρης Μαυρουδής

Άγγελος Μπούρας

Σπύρος Παππάς

Τάσος Ιορδανίδης

Χρήστος Συριώτης

Ορέστης Τζιόβας

Λευτέρης Ελευθερίου

Σταύρος Σβήγκος

Αντώνης Αντωνάκος

Δημήτρης Σαμόλης

Πέτρος Γεωργοπάλης.

Συμμετέχουν και 2 παιδιά.

Ορέστης Τζιόβας και 2 παιδιά.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
7, ΤΕΤΑΡΤΗ – ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ
8, ΠΕΜΠΤΗ – ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ
9, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ – ΑΙΓΑΛΕΩ
10, ΣΑΒΒΑΤΟ – ΠΑΠΑΓΟΥ
16, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ – ΗΡΩΔΕΙΟ
17, ΣΑΒΒΑΤΟ – ΗΡΩΔΕΙΟ

eirhnh6