ΟΤΑΝ ΕΚΛΑΨΕ Ο ΝΙΤΣΕ Εκτύπωση
Συντάχθηκε απο τον/την Πηνελόπη Χριστοπούλου   
Παρασκευή, 28 Σεπτέμβριος 2012 20:02

Όταν έκλαψε ο Νίτσε

του Ίρβιν Γιάλομ

nitse1

«Όπου κι αν βρίσκεσαι, σκάβε βαθιά.
Κάτω είναι η πηγή»

Φρειδερίκος Νίτσε

«Θεραπεύεται η απόγνωση;» Είναι έξω από τα όρια της ιατρικής επιστήμης;», αναρωτιέται ο γιατρός Γιόζεφ Μπρόιερ. To   εκλαϊκευμένο μα όχι «λαϊκό» ψυχαναλυτικό  μυθιστόρημα  του  Ι. Γιάλομ  μεταφέρεται στη σκηνή του θεάτρου «Αυλαία» στη Θεσσαλονίκη, για να καυτηριάσει την παρωχημένη ιδέα και τον ηθικοκοινωνικό μας προβληματισμό για την ψυχανάλυση, λειτουργώντας  καθαρκτικά σε όσους τόλμησαν να νικήσουν αποστάσεις και να «μιλήσουν».

 

Irvin D. Yalom

yalom

Γεννηθείς το 1931, είναι επίτιμος καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ των ΗΠΑ. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους, εν ζωή, εκπροσώπους της υπαρξιακής σχολής στην ψυχιατρική. Το πρώτο του βιβλίο, «Theory and Practice of Group Psychotherapy», έχει μεταφραστεί σε δεκατέσσερις γλώσσες και αποτελεί βασικό διδακτικό εγχειρίδιο σε πολλές σχολές ψυχιατρικής και ψυχοθεραπείας. Το βιβλίο του «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» έχει μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες και έχει γίνει μπεστ σέλλερ σε πολλές χώρες ενώ κατάφερε να αποσπάσει το χρυσό μετάλλιο της Κοινοπολιτείας ως το καλύτερο μυθιστόρημα του 1993.

 

Φρειδερίκος Γουλιέλμος Νίτσε

nitse

Ο διάσημος ανά τον κόσμο φιλόσοφος που συνέλαβε την έννοια του Υπεράνθρωπου προσφέροντας εν αγνοία του, θεωρητικό υπόβαθρο στον Ναζισμό, πέθανε νέος και μάλιστα πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, «πεθαίνοντας» αφού για ένδεκα χρόνια βρίσκονταν σε κώμα. Δήλωσε πως το έργο του «Τάδε Έφη Ζαρατούστρα» δεν θα υπήρχε, εάν δεν υπήρχε η Λου Σαλομέ στη ζωή του.

 

Γιόζεφ Mπρόιερ

broier

Ο εύπορος γιατρός  Γιόζεφ Mπρόιερ θεωρείται πατέρας της ψυχανάλυσης. Έχασε τη μητέρα του σε ηλικία τριών ετών. Η μια του κόρη αυτοκτόνησε για να μην επαναπατριστεί βιαίως από τους Ναζί. Μια άλλη κόρη του εξαφανίστηκε ενώ η εγγονή του πέθανε σε φυλακή των Ναζί.

 

Το κείμενο

Πρόκειται για  μια περιπέτεια ψυχολογική  όπου με την  διαδικασία της διπλής ψυχοθεραπείας, δύο  δυναμικές  εμμονικές  προσωπικότητες του 19ου αιώνα, ο γιατρός Γιόζεφ Μπρόιερ (Ακύλλας Καραζήσης) και ο φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε (Νίκος Χατζόπουλος), οδηγούνται στη λύτρωση μέσω της αυτογνωσίας. Μαζί τους, ο νεαρός γιατρός  Ζίγκμουντ Φρόιντ (Χάρης Φραγκούλης).  Τρεις γυναίκες  με τη μορφή ανδρείκελου (κούκλας), αλλόκοτα πειστικές και σαγηνευτικές, διαδραματίζουν  η καθεμιά τον δικό της πρωταρχικό ρόλο στην ιστορία παρά την φυσική απουσία τους. Πρόκειται για ξένα καλλιτεχνικά αντικείμενα- ευρήματα  που στην φαντασία μας γίνονται ακόμα πιο συναρπαστικά ενώ η επιθυμία μας να τα κατακτήσουμε είναι μάταιη.   Οι ρόλοι του  ιατρού Μπρόιερ και του ασθενή Νίτσε αντιστρέφονται με μια μεταβλητή σχέση κατά την οποία ο θεραπευτής γίνεται θεραπευόμενος. Οι θεατές βρίσκονται ενώπιον μιας ομαδικής ψυχανάλυσης.  Ένα παιχνίδι σοβαρό, με  λυτρωτική δράση που θα μπορούσε ακόμα και να  «ελευθερώσει».

Τη θεατρική διασκευή του βιβλίου ανέλαβε η μεταφράστρια του Ι. Γιάλομ στην Ελλάδα, Ευαγγελία Ανδριτσάνου μεταφέροντας μας μόνον εκείνα τα πυρηνικά  γεγονότα τα οποία είναι απαραίτητα  ώστε στην αιτιακή αλυσίδα του δράματος  να πυροδοτούν το ένα το άλλο διαδοχικά, αποφεύγοντας στοιχεία «περισσότητας». Αναδεικνύει εύστοχα τον ψυχικό κόσμο  των χαρακτήρων  με ένα πάντρεμα  τόσο  του αναπαραστατικού σκηνικού τρόπου, όσο και αφηγηματικού. Η χρήση βέβαια του εξωτερικού αφηγητή υπονομεύει μια από τις μαγείες του θεάτρου, αυτήν  την αίσθηση της «συγχρονικότητας», την ψευδαίσθηση δηλαδή ότι τα γεγονότα συμβαίνουν ζωντανά μπροστά μας. Σε έργα όμως τέτοιας δύναμης, ο κανόνας γίνεται η επίφαση, η εξωτερική μόνον επιφάνεια.  Εμφανής επίσης είναι και η οικονομία στα πρόσωπα του δραματοποιημένου έργου, αποφεύγοντας έτσι στο να διαχυθεί η δράση.

nitse2

Η παράσταση

Το έργο ξεκινάει με  την άρνηση και δυσπιστία του  Νίτσε προς τον Μπρόιερ, για να τελειώσει με τη  λυτρωτική φράση  «Φίλε μου. Φίλε μου….». Κι έχοντας  ως κύριο άξονα την εξέλιξη μιας σχέσης, την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία  μεταξύ δύο φίλων,  τότε σοφότατα οι σκηνοθέτες και ερμηνευτές του  Ακύλλας Καραζήσης και  Νίκος Χατζόπουλος, δεν σκηνοθέτησαν μόνον ο καθένας  τον εαυτό του αλλά και  «αυτο-σκηνοθετήθηκαν» ως δίδυμο, ως δυο ψυχισμοί που πάτησαν ο ένας πάνω στον άλλο.  Μόνος, ο καθένας τους θα ήταν ανήμπορος. «Με αφορμή αυτή την ιστορία, αλλάξαμε κι εμείς», δήλωσαν οι δυο σκηνοθέτες-ερμηνευτές. Και η εσωτερική αυτή διεργασία τους είναι και ορατή στο  κοινό, αλλά  και διάχυτη στην ατμόσφαιρα. Μια ατμόσφαιρα που διακρίνεται για την χαρακτηριστική της σκηνική λιτότητα η οποία στην περίπτωση αυτή αποδεικνύεται  πραγματικά λειτουργική βοηθώντας τον θεατή να εστιάσει εκεί που πραγματικά πρέπει: στον ψυχισμό των δύο ανδρών και την εξέλιξη της σχέσης τους.  Υπό αυτό το πρίσμα, δεν μας ενοχλεί ούτε η σκηνική  απουσία   των τριών γυναικών. Άλλωστε μόνον έτσι μπορούμε να τις δούμε με τα  μάτια των δυο αυτών σπουδαίων προσωπικοτήτων.

nitse3

Σε ερμηνευτικό επίπεδο, διατηρούν όλοι  οι χαρακτήρες την πληρότητα τους,  ακολουθώντας πιστά τον ρυθμό της παράστασης, συναισθηματικά επαρκείς  απέναντι  σ’ ένα έργο στο οποίο κυρίαρχο ρόλο έχει ο  ίδιος ο λόγος. Χωρίς υπερβολές, χωρίς καρυκεύματα, κρατήθηκε μια κι εδώ μια αξιοσημείωτη λιτότητα η οποία ευνοεί το ίδιο το κείμενο. Κι αν θέατρο είναι και λόγος, υπό την έννοια της ορθής εκφώνησης του λόγου, τότε δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την υπνωτική επίδραση της εκφώνησης λόγου από τον Χάρη Φραγκούλη που με την συνοδεία πιάνου μας κράτησε ζεστούς στο φουαγιέ του Θεάτρου Αυλαία, μεταφέροντας μας σε βιενέζικο καφέ του 1882.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το αγαπημένο αυτό έργο του Ι. Γιάλομ έχει τεράστια απήχηση στην Ελλάδα και στην Βραζιλία, που είναι και οι μόνες χώρες στις οποίες το έργο   παραστάθηκε σε  σκηνή. Δεν είναι κι αξιοπερίεργο όμως. Ίσως γιατί κατά βάθος όλοι  υποψιαζόμαστε πως η «κρίση» δε βρίσκεται  μόνον  τριγύρω μας αλλά και –κυρίως- «εντός» μας.  Με τη ματιά μας στραμμένη στην εσωτερική περιπλάνηση τριών σπουδαίων ιστορικών προσώπων σε συνάρτηση με την τραγικότητα που ελλοχεύει στις καθημερινές μας ατομικές πνευματικές και ψυχολογικές συγκρούσεις, η παράσταση  μπορεί να μην μας οδηγεί στην ανακάλυψη της «Ιθάκης» μας, βοηθάει όμως πολύ  στο να  βιώσουμε την αριστοτέλεια «ηδονή» της ψυχικής και πνευματικής απόλαυσης.

nitse4

Θεατρική διασκευή: Ευαγγελία Ανδριτσάνου

Σκηνοθεσία: Ακύλλας Καραζήσης, Νίκος Χατζόπουλος

Eπιμέλεια σκηνικού χώρου & κοστουμιών: Ελένη Μανωλοπούλου

Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής

Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος

Βοηθός σκηνοθέτη: Νικήτας Αναστόπουλος

 

Παίζουν: Ακύλλας Καραζήσης

Χάρης Φραγκούλης

Νίκος Χατζόπουλος

 

Παραγωγή: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος-Λυκόφως

Θέατρο «Αυλαία»

Πλατεία ΧΑΝΘ, κέντρο

Τηλέφωνο: 2310 423925

21 Σεπτεμβρίου – 7 Οκτωβρίου 2012

Μέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21.00, Κυριακή 20.00.

Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό: 18 € , Φοιτητικό: 14 € (Παρ – Κυρ) και Μειωμένο: 15€ - Φοιτητικό: 12 € (Τετ- Πέμπτη)

Τελευταία Ενημέρωση στις Δευτέρα, 01 Οκτώβριος 2012 13:22