Χρυσοβαλάντης Κωστόπουλος

Θέατρο σε γκαρσονιέρα

Απόφοιτος της σχολής του κρατικού θεάτρου Βορείου Ελλάδος έπαιξε στις παραστάσεις, «Ελένη» του Ευριπίδη και «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του Άρη Μιχόπουλου, «Mια φαντασία πάνω σε θέμα του Σαίξπηρ» σε διασκευή-σκηνοθεσία Σμαράγδας Χατζηδάκη, «Οι εξόριστοι» του Γιάννη Παπάζογλου σε σκηνοθεσία Εύης Δημητροπούλου «Οιδίποδας τύραννος-Επί Κολωνώ» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Ρούλας Πατεράκη και άλλα.; Στον κινηματογράφο έπαιξε μεταξύ άλλων και στην ταινία «Straight story» σε σκηνοθεσία Βλαδίμηρου Κυριακίδη. Φέτος τον είδαμε να εγκλωβίζεται σε μια γκαρσονιέρα κάπου στο κέντρο της Αθήνας και σε μια βασανιστική ερωτική σχέση, μια σχέση εξουσίας και φόβου που πίσω από «οικείους» τοίχους απεικονίζει εύγλωττα το «ανοίκειο» της ανθρώπινης φύσης όταν δοκιμάζει τα όρια της. Γι’ αυτήν, την κάπως παράδοξη αλλά ελκυστική θεατρική εμπειρία του αλλά και για το ίδιο το έργο μίλησε στο Επί Σκηνής, λίγο μετά την παράσταση «Dominatrix» σε κείμενο και σκηνοθεσία του Δημήτρη Φοινίτση.

Ο ήρωας του Dominatrix κινείται ανάμεσα στην πραγματικότητα και στις φαντασιώσεις του. Πως διαχειρίζεσαι υποκριτικά μια τέτοια συνθήκη;

Μα κι οι φαντασιώσεις μας είναι ένα κομμάτι της δικής μας εσωτερικής πραγματικότητας. Μπορεί εμείς, μέσα στο πλαίσιο αυτής, να έχουμε φτιάξει ένα κώδικα συμπεριφοράς ώστε να γίνουμε αρεστοί και αποδεκτοί από τον κοινωνικό μας περίγυρο, όμως η γνώμη των άλλων, μας ορίζει περισσότερο στα μάτια τους και αύτη δεν συμφωνεί πάντα με τη δική μας γνώμη για τον εαυτό μας.

Είναι μια βασική ανάγκη του ανθρώπου να είναι αποδεκτός από τους γύρω του κι αυτό το βλέπουμε στις νεαρότερες ηλικίες  όπου θέλουμε να ανήκουμε σε μεγάλες παρέες, να είμαστε αναγνωρίσιμοι και αγαπητοί  στο χώρο του σχολείου, γι’ αυτό και υιοθετούμε κάποιες συμπεριφορές. Όταν όμως βρεθούμε σ’ ένα πιο μοναχικό περιβάλλον, τότε επικοινωνούμε πιο εύκολα με τον εσωτερικό μας κόσμο και αυτός με τη σειρά του μας αποκαλύπτει φαντασιώσεις ή καταπιεσμένες επιθυμίες.  Γι’ αυτό τον λόγο οι άνθρωποι, συχνά, όσο μεγαλώνουν θέλουν να έχουν πιο περιορισμένο  και σταθερό κύκλο ανθρώπων γύρω τους. Αποζητούν αυτή την εντιμότητα πια ανάμεσα στον εσωτερικό τους κόσμο και τις καθημερινές τους δραστηριότητες.

Στην παράσταση και οι δύο ήρωες γίνονται το σημείο συνάντησης εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας και μέσα στον χώρο μιας γκαρσονιέρας που ορίζεται από την εξωτερική πραγματικότητα φυσικά, ορίζουν αυτοί πια, ο ένας με τη βοήθεια του άλλου, τα σύνορα μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Για να το πετύχουν αυτό, δημιουργούν οι ίδιοι τους πια, μια συνθήκη υποταγής και κυριαρχίας στους εαυτούς τους.

Στην ίδια παράσταση υποδύεσαι το ρόλο και τις φαντασιωτικές παραλλαγές του παίζοντας κάποια φορά και ταυτόχρονα δύο διαφορετικούς χαρακτήρες. Πως λειτουργείς ώστε να μην γίνει η απόδοση των ρόλων σχηματική;

Δουλεύοντας πρώτα σε πιο ρεαλιστικό επίπεδο τον κάθε ρόλο ξεχωριστά, με βιογραφικά των ρόλων, αναγωγές σε οικεία μου πρόσωπα με κατ’ αναλογία κοινά χαρακτηριστικά με αυτούς και έρευνα μέσα από ταινίες και συνεντεύξεις. Αργότερα και μέσα από τη διαδικασία των προβών επέτρεψα όλα αυτά να περάσουν στο σώμα μου, στην αρχή σχηματικά περισσότερο, αλλά μετά άρχισα να πετάω περιττές αντιδράσεις και εκφράσεις και να προσπαθώ να γίνω όσο πιο ξεκάθαρος και συγκεκριμένος γινόταν.  Σιγά-σιγά το υλικό αυτό διαμόρφωσε την αναπνοή και το σώμα μου με δύο διαφορετικούς τρόπους.

Στο τέλος προκειμένου να γίνεται η σύνδεση πιο άμεσα και ομαλά, αναζήτησα κοινά σημεία επαφής των δυο τους που τα βρήκα σε έννοιες όπως η θυσία και η απώλεια.

Πέρα όμως από την προσωπική δουλειά βοήθησε πολύ και η επανάληψη. Ο Δημήτρης φρόντισε να κάνουμε πολλές πρόβες στον χώρο που θα παίζαμε και αυτό διαμόρφωσε μια οικειότητα με την σκηνοθεσία πολλή μεγάλη, όπως και με τον χώρο και μια  ποικιλία δυναμικών ανάμεσα σε μας τους δυο ηθοποιούς που δεν μας αφήνει να επαναπαυτούμε την ώρα της παράστασης καθόλου. Αυτή η αφύπνιση σε μυαλό και σώμα, που απαιτεί η παράσταση, είναι η πιο ασφαλής δίοδος για να αποφύγω τον κίνδυνο που αναφέρατε.

Ποια είναι η σχέση του ήρωα με την γυναίκα που τον δυναστεύει και τη δυναστεύει. Τι είδους διαστροφές  γέννησε η σχέση τους και πως τις διαχειρίζονται.

Η γυναίκα αυτή είναι η σύζυγός μου. Εγώ ερωτεύτηκα σ’ αυτήν, την οικονομική και κοινωνική της δύναμη κι αυτή βρήκε σε μένα διαθέσιμο έδαφος για να πραγματοποιήσει τις ερωτικές της φαντασιώσεις με αντάλλαγμα να μου παρέχει όλα τα προηγούμενα. Έτσι αποκτήσαμε μια εξάρτηση ο ένας από τον άλλον, διαμορφώνοντας μια ερωτική διαδικασία ερωτική και μυστικιστική.

Από ένα σημείο και μετά όμως παρενέβησαν στη σχέση μας η καθημερινότητα, η ρουτίνα και η βεβαιότητα για τον άλλον, επίσης δεν διαχειριστήκαμε σωστά κάποιες ατυχίες και όλα αυτά έφθειραν τη σχέση, η οποία ήταν εύθραυστη γιατί βασίζονταν στην σαρκική επιθυμία και την αναζήτηση της ηδονής, περισσότερο.

Τώρα αισθανόμαστε αυτήν την έλλειψη του έρωτα, υπάρχει όμως η συντροφικότητα ανάμεσα σε δύο συνωμότες  που θέλουν να συνεχίσουν να υποσκάπτουν τα θεμέλια της συζυγικής τους ζωής. Κι αυτό γιατί ποτέ δεν τους ενδιέφερε να την ακολουθήσουν πιστά, την οδό του  αμοιβαίου ενδιαφέροντος αλλά να θέσουν ο ένας στον άλλο και ένα ερώτημα, να καλλιεργήσουν μια  αμφιβολία  για το αν επέλεξαν τον σωστό σύντροφο. Αυτή η αμφιβολία, όταν επιβεβαιώνεται οδηγεί σε ξεσπάσματα οργής. Ότι συμβαίνει όμως είναι κοινά αποδεκτό, άρα δεν υπάρχει κανένας εκβιασμός και καμιά διαστροφή.

Σ’ αυτή την γκαρσονιέρα λοιπόν εξωτερικεύουμε αυτά που αισθανόμαστε τώρα προσπαθώντας, με το βλέμμα στο παρελθόν, να ξαναβιώσουμε  το πάθος και την έλξη που νιώθαμε κάποτε.

Είναι λίγο σαν να κάνουμε ένα βίαιο λίφτιγκ στη σχέση μας, αντί να συμφιλιωθούμε με τις ρυτίδες τις.

Πιστεύεις πως οι ερωτικές σχέσεις, είναι σχέσεις εξουσίας;

Πιστεύω ότι οι άνθρωποι πρέπει να αφήνουν τους εαυτούς τους ελεύθερους να ερωτευτούν με όποιον τρόπο θέλουν και να μην ακολουθούν τα κοινωνικά στερεότυπα ή να έχουν ηθικές αναστολές. Ο έρωτας και η σχέση μας μαζί του, μέσω ενός άλλου ανθρώπου είναι εκείνα τα κρίσιμα ζητούμενα που πρέπει να τα διεκδικούμε κάθε μέρα. Είναι πάρα πολύ εύκολο, όταν θεωρήσουμε τα πράγματα δεδομένα, να χάσουμε το ερωτικό ενδιαφέρον μας. Άρα ότι μας εξάπτει την περιέργεια ή τη φαντασία ή αισθανόμαστε ότι αναζωογονεί τη σχέση μας, είναι αποδεκτό, αρκεί φυσικά να συμφωνούν κι οι δύο σε μία σχέση για να γίνει οτιδήποτε.

Μπορεί  κάποιοι να βασίζουν τη σχέση τους  περισσότερο στη εξουσία, κάποιοι άλλοι στο σεξ, κάποιοι στην κοινή επαγγελματική τους πορεία, κάποιοι στο να κάνουν πολλά παιδιά, κάποιοι στο να μη κάνουν καθόλου παιδιά, άλλοι αλλάζουν συχνά ερωτικούς συντρόφους, άλλοι πάλι όχι, σε άλλους συμβαίνει κεραυνοβόλος έρωτας, σε άλλους αρχίζει πρώτα με μία φιλία που εξελίσσεται σε έρωτα κ.α.

Όλες αυτές οι επιλογές και πολλές ακόμα διαμορφώνουν τον χαρακτήρα των ερωτικών μας σχέσεων. Το θέμα είναι ο άνθρωπος να αισθάνεται ελεύθερος να επιλέξει και να διαμορφώσει τη σχέση που θέλει, άρα ναι, οι ερωτικές σχέσεις είναι και σχέσεις εξουσίας, όπως είναι και πολλά άλλα πράγματα.

Μια και μιλάμε για εξουσία, υπάρχει πολιτική διάσταση στο έργο του Φοινίτση;

Υπάρχει το στοιχείο της μίμησης. Ο άνθρωπος είναι μιμητικό  ον και ότι λάβει, αυτό επιστρέφει πολλές φορές. Οι ήρωες της παράστασης  DOMINATRIX έχουν δεχτεί καταπίεση από το κοινωνικό τους περιβάλλον και αυτή την καταπίεση βγάζουν ο ένας πάνω στον άλλον. Δεν είναι τυχαίο, ότι οι ήρωες που υποδύονται ανήκουν σε κατώτερη κοινωνική τάξη. Είναι ένα σχόλιο για την σύγχρονη ηθική που δεν αποδέχεται ούτε ατομικότητες ούτε διαφορετικότητες. ‘Όταν αυτές προκύπτουν τις κατακρίνει ή ακόμα χειρότερα όπως συμβαίνει με την τέχνη, τις ενσωματώνει παροδικά για να τις ευτελίσει και να τις  εκμεταλλευτεί μέσω της υπερπροβολής τους.  Επιστρέφοντας στο έργο, αυτή η ψευτοηθική και  η κοινωνική αναγνωρισιμότητα είναι που δημιουργούν ένα φόβο στους χαρακτήρες της παράστασης, που δεν τους αφήνουν να δουν ότι θα μπορούσαν να εξελίξουν τη σχέση αυτή κάπως αλλιώς αν κάνανε κάποια άλλη επιλογή. Έχουν γίνει φοβικοί με την αλλαγή που έφερε ο χρόνος στη σχέση τους, γι’ αυτό κλείνονται στην γκαρσονιέρα. Ακολουθούν ένα δρόμο που λειτουργούσε κάποτε, αλλά όχι πια. Αν το συνδυάσουμε αυτό και με την προηγούμενη απάντηση καταλαβαίνουμε γιατί είναι τόσο δύσκολο να υπάρξει έρωτας ανάμεσα τους.

Πως αντιδράει το κοινό στον ιδιαίτερο χώρο που γίνεται η παράσταση και πως αντιλαμβάνεσαι εσύ τις ενέργειες που ανταλλάσσονται μέσα από μια τόσο άμεση σχέση.

Οι αντιδράσεις στην μεγάλη τους πλειοψηφία είναι πολύ θετικές και το σημαντικό είναι ότι μετά το τέλος της παράστασης συζητάμε με τον κόσμο πίνοντας ένα κρασί και κατά τη διάρκεια των συζητήσεων αυτών ανοίγουν πολύ ενδιαφέροντες θεματικοί κύκλοι με αφορμή την παράσταση. Ο κόσμος προβληματίζεται και του αρέσει  να το μοιράζεται αυτό με τον διπλανό του αφού βίωσαν, όπως λένε μία διαφορετική και ιδιαίτερη θεατρική εμπειρία. Κατά την διάρκεια της παράστασης είναι όλοι προσηλωμένοι πολύ, καταλαβαίνουν ότι αυτό που βλέπουν είναι κάτι πού έχει μεγάλες απαιτήσεις από εμάς που συμμετέχουμε και ότι έχει πέσει πολλή δουλειά από πίσω και δείχνουν μεγάλο σεβασμό γι’ αυτό. Ακόμη κι αυτοί πού δεν τους άρεσε έδειξαν ένα σεβασμό και μία αναγνώριση για την ιδιαιτερότητα του εγχειρήματος. Κάποιοι στη αρχή της παράστασης αισθάνονται λίγο αμήχανα που παρακολουθούν κάτι τέτοιο από τόσο κοντά, αισθάνονται λίγο σαν ματάκηδες, αλλά μετά από λίγο χαλαρώνουν. Αυτή η αίσθηση του λαθραίου και μυστικού ήταν μέσα στους στόχους του Δημήτρη όταν φτιάχναμε την παράσταση. Νομίζω ότι ο κόσμος επικοινωνεί σε μεγάλο βαθμό με πολλά στοιχεία της παράστασης. Σε ότι αφορά εμένα δεν βλέπω καθόλου ποιοι είναι στο κοινό, πόσοι είναι κτλ. Έχω ασκηθεί σ’ αυτή την παράσταση να μη λαμβάνω καθόλου το κοινό υπ’ όψιν μου, ακριβώς για να ενισχυθεί η συνθήκη της κλειδαρότρυπας. Κάποιες φορές βέβαια με την βοήθεια της ακοής αποκωδικοποιώ κάποιους θορύβους που ακούγονται απ το κοινό αλλά προσπαθώ να μη με επηρεάσουν αρνητικά. Κάτι που λαμβάνω συχνά από το κοινό σαν αίσθηση είναι το ενδιαφέρον για το τι θα συμβεί παρακάτω μιας και στο τέλος ξεκαθαρίζουν πολλά πράγματα.

Σαν ηθοποιός τι ονειρεύεσαι και τι απεύχεσαι;

Ονειρεύομαι να μπορώ να κάνω θέατρο με την εμπειρία που θα αποκτώ ως επαγγελματίας κάθε φορά συνδυασμένη με την αγάπη του ερασιτέχνη και τη λύτρωση που νιώθει αυτός μέσα από την τέχνη. Ξέρετε κάθε φορά που ξεκινάω  πρόβες για μία παράσταση, αισθάνομαι ότι είναι η πρώτη μου δουλειά. Μου αρέσει αυτό και θα ήθελα να διατηρηθεί έτσι και ας μην ακούγεται και πολύ επαγγελματικό. Απεύχομαι να φτάσω σε μία μεγαλύτερη ηλικία και να κάνω ότι να ‘ναι για να συμπληρώσω τα ένσημα ή να παρακαλάω σε οντισιόν και κανάλια για να βρεθεί κάτι να παίξω. Σιχαίνομαι τη μιζέρια, θα βιοποριστώ από κάτι άλλο για να συνεχίσω να αγαπώ την υποκριτική και να είμαι πραγματικά διαθέσιμος απέναντι της.

Αν μπορούσες να αλλάξεις κάτι στον πολιτιστικό κατεστημένο της χώρας μας τι θα ήταν αυτό;

Την  νοοτροπία που λέει ότι ο πολιτισμός είναι πολυτέλεια. Δεν είναι όντως μια απ τις πρώτες ανάγκες του ανθρώπου όπως είναι το φαγητό, η περίθαλψη, η στέγη και άλλα, αλλά είναι κάτι που μας ξεχωρίζει απ το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο και μας θυμίζει ότι ο άνθρωπος είναι κάπου μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Η καθημερινότητα με τις δυσκολίες τις μας καλεί να επιλέξουμε ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσουμε για να την ζήσουμε. Μπορούμε να οδηγηθούμε και προς την αποκτήνωση και προς τον ουμανισμό. Ο πολιτισμός μπορεί να είναι οδηγός μας στη διαδρομή αυτή.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να υπάρχει πολιτισμός και να στηρίζεται και από το κράτος και απ τους ιδιώτες και απ’ τους πολίτες στους οποίους απευθύνεται. Βεβαίως δεν μπορεί να αρέσουν όλα σε όλους, αλλά αυτό εμπεριέχεται στην φιλοσοφία του πολιτισμού. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να ξεχωρίσουμε την ψυχαγωγία απ’ την διασκέδαση. Ειδικά στην Ελλάδα τα έχουμε μπερδέψει αυτά αρκετά. Η Ελλάδα είναι μια χώρα πού θα μπορούσε να εξάγει πολιτισμό, ειδικά αν αυτός συνδυάζονταν με τον τουρισμό αποτελώντας έτσι σημαντική πηγή ανάπτυξης και μάλιστα για  μικρές και μεγάλες πόλεις εκτός Αθηνών.