Η Γυναίκα της Ζάκυνθος

του Διονύσιου Σολωμού

Η Φωτεινή Καπελλάκη κι η Κατερίνα Παπαγεωργίου παρουσιάζουν την παράσταση

«Υποτάξου πρώτα στη γλώσσα του λαού και, αν είσαι αρκετός, κυρίεψε την»

Διονύσιος Σολωμός

Ο Διονύσιος Ιερομόναχος, ως αόρατη ύπαρξη, αδιάλειπτα παρών στις σκηνές που αφηγείται, ακολουθεί και περιγράφει τη γυναίκα της Ζάκυνθος, την προσωποποίηση του Διαβόλου. Αντίστροφα η γυναίκα τον ακολουθεί και τον καταδιώκει μέσα από τα οράματα του. Ιερομόναχος, Διάβολος και Γυναίκα είναι ένα σύμπλεγμα, στο οποίο η μία μορφή εμπλέκεται στην άλλη.

Και μέσα σε όλα αυτά η υπέροχη γλώσσα του κειμένου, γλώσσα δημοτική και λόγος λαϊκός, λόγος όμως έντεχνος σε ύφος εντελώς προσωπικό και αποκαλυπτικό.

Τι θέλετε να απευθύνετε στο κοινό, διαλέγοντας αυτό το έργο;

Κατερίνα: Θεωρώ το συγκεκριμένο έργο άκρως επίκαιρο στις μέρες μας. Ο Σολωμός στο τελευταίο κεφάλαιο του έργου δια στόματος Διονυσίου Ιερομόναχου λέει : «Βάλτε το χέρι στη συνείδησή σας».

Στο 1^ο κεφάλαιο ξεκινάει με τη φράση «Εγώ Διονύσιος Ιερομόναχος», κάποιος δηλαδή μιλά και αναλαμβάνει την ευθύνη των λεγομένων του.

Δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών για το τι συμβαίνει γύρω μας, ο καθένας μας έχει το δικό του μερίδιο ευθύνης, τόσο του λέγειν όσο και του πράττειν.

Φωτεινή: Η παράσταση είναι σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε ο θεατής να έχει τους δικούς του συνειρμούς και τις δικές του απεικονίσεις, άλλωστε το κείμενο ειναι πολυδιάστατο και σε μεγάλο βαθμό εικονοκλαστικό και οποιαδήποτε πρόθεση δική μας να προσδιορίσουμε τι θέλουμε να απευθύνουμε στο κοινό θα είχε ως αποτέλεσμα, να χάσει το βάρος του και να καταστήσει το έργο ασήμαντο.

Ποια είναι η θρησκευτική, ποια η κοινωνική και ποια η πολιτική διάσταση του έργου;

Κατερίνα: Ο Σολωμός ξεκίνησε να γράφει τη Γυναίκα της Ζάκυνθος το 1826 όταν στην Ελλάδα συνέβαιναν ριζικές αλλαγές και ο τόπος βρίσκονταν σε αναβρασμό. Το έργο είναι πολυδιάστατο με πολλές και ποικίλες αναφορές.

Έχουμε τη θρησκευτική διάσταση, τη διαμάχη μεταξύ καλού και κακού και το τι στο τέλος θα επικρατήσει. Όλες οι θρησκείες μαζί και η ορθόδοξη έχουν βασιστεί πάνω σ’ αυτό το δίπτυχο, το οποίο ενυπάρχει σε όλα τα ανθρώπινα όντα. Πέρα από αυτό ο Σολωμός κάνει μια καυστική κριτική-σάτιρα στα κακώς κείμενα τούτου του τόπου, στην αστική τάξη και στην πολιτική εξουσία.

Μιλάει για προσφυγιά, για πόλεμο, για φτώχεια, για επανάσταση. Θαρρεί κανείς πως γράφτηκε …αύριο.

Φωτεινή:Η αιώνια πάλη καλού-κακού, όπου αυτά τα δύο στοιχεία συνυπάρχουν στο έργο, όχι διασπασμένα αλλά σε μια ενότητα, δίνουν τη θρησκευτική ή καλύτερα τη μεταφυσική διάσταση του έργου. Επίσης η απώλεια της πίστης-οχι απαραίτητα σε κάποιο θεοκρατικό σύστημα γιατί η πίστη έχει διάφορες μορφές -εκτοπίζει τον άνθρωπο από το κέντρο στο οποίο έχει ισορροπήσει την ίδια του την ύπαρξη και σε στιγμές έντονης υπαρξιακής αγωνίας έρχεται σε επαφή με το εσώτερο σκοτεινό κομμάτι του εαυτού του. Η αναμέτρηση αυτή, κρίνεται από το τι επιλέγει ο καθένας να κάνει, την ανάληψη δηλ.προσωπικής αλλά και συλλογικής ευθύνης. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται και η πολιτική και κοινωνική διάσταση του έργου, διαχρονικού και επίκαιρου γιατί η ανάληψη ευθύνης τελικά είναι το κάλεσμα της εποχής μας.

Πως παρακάμπτετε τον σκόπελο της δύσκολης γλώσσας η οποία δύσκολα βρίσκει απεύθυνση στο κοινό ή μήπως αυτή ακριβώς η ιδιαιτερότητα της γλώσσας είναι ένας λόγος για να επιλέξει κάποιος, μια τέτοια δραματουργία;

Κατερίνα: Η γλώσσα που είναι γραμμένο το κείμενο ήταν ένας βασικός λόγος για να αγαπήσω και να εμπλακώ με το συγκεκριμένο έργο. Η γλώσσα είναι δημοτική, η γλώσσα που μιλούσε τότε ο λαός και ο Σολωμός την κατέγραψε και την απέδωσε με πολύ έντεχνο τρόπο.

Είναι πολύ σημαντικό να ακούγονται αυτά τα κείμενα σήμερα. Είναι ο πλούτος μας, οι ρίζες μας και η κληρονομιά μας. Ως προς τη δυσκολία που αναφέρετε, μπορεί να ισχύει αρχικά, αλλά αν κανείς αφεθεί να ακούσει το κείμενο αυτή η δυσκολία υποσκελίζεται και ο θεατής μπορεί να συνδεθεί και να ταξιδέψει. Ας μη ξεχνάμε οτι η γλώσσα έχει συνέχεια και μπορεί σήμερα να μην μιλάμε αυτή τη γλώσσα, αλλά έχει εγγραφεί στα κύτταρα μας και τη φέρουμε ως μνήμη μέσα μας.

Φωτεινή: Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας του Σολωμού είναι για εμάς πρόκληση, και ίσως το μεγαλύτερο στοίχημα που έχουμε να κερδίσουμε στην παράσταση είναι να επικοινωνήσουμε τη γλώσσα αυτή στους θεατές. Ο Σολωμός είναι μια ποιητική μεγαλοφυία που όσο και αν μας δυσκολεύει ο λόγος του συνάμα μας διευκολύνει. Το κείμενο έχει τη δική του μουσική, παρ'ό,τι δεν το αντιμετωπίζουμε μόνο ως μια παρτιτούρα που μας δόθηκε να ερμηνεύσουμε, γιατί και τα νοήματά του υποδεικνύουν την ερμηνεία.

Με ποιο τρόπο μετατρέψατε το κείμενο σε σκηνική πράξη;

Κατερίνα: Ξεκινήσαμε από το κείμενο, σιγά-σιγά δουλεύοντας άρχισε η εμπλοκή, να προκύπτουν πράγματα. Κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι. Το ζητούμενο κάθε φορά ήταν πως ο συγκεκριμένος γραπτός λόγος θα γίνει προφορικός, χωρίς να χαθεί η αξία του και να γίνει καθημερινός. Το στοίχημα ήταν πώς διαβάζω ένα κείμενο χωρίς να γνωρίζω τίποτα και περιμένω να μου αποκαλυφθεί κάτι. Το ίδιο το κείμενο σε οδηγεί, είναι η πηγή σου και οι λέξεις είναι το μέσο σου ώστε αυτό σιγά-σιγά να αποκτά σκηνική οντότητα.

Φωτεινή: Το έργο, όπως ανέφερα είναι σε μεγάλο βαθμό εικονοκλαστικό και η χρήση βίντεο που έφτιαξαν ο Λέανδρος Κοκκόρης και ο Νίκος Πομώνης, επιλέχθηκε για να υποστηρίξει συμπληρωματικά αυτό το χαρακτηριστικό. Δύο ηθοποιοί,αφηγούμαστε την ιστορία και ταυτόχρονα γινόμαστε τα πρόσωπα του έργου. Ακολουθούμε την ιδέα του Σολωμου, που βρίσκεται στα σημειώματα του, ότι Ιερομόναχος-Γυναίκα-Διάβολος αποτελούν ένα σύμπλεγμα μορφών, που τις συνδέουν αόρατα νήματα.

Πως διαχειρίζεστε την κινησιολογία της παράστασης;

Κατερίνα: Στο κομμάτι αυτό μας βοήθησε πολύ η Μαρία Αγγέλου, η χορογράφος της παράστασης. Προσπαθήσαμε από κοινού με πολύ λιτό τρόπο να αναδείξουμε πρώτα το κείμενο και να φωτίσουμε όσες περισσότερες πτυχές. Χωρίς πολλά φτιασιδώματα και εντυπωσιασμούς, δημιουργήσαμε ένα καθαρό πλαίσιο που μπορεί να χωρέσει αυτά που λέγονται κι αυτά που δεν λέγονται. Αφήνοντας παράλληλα ανοιχτό χώρο ώστε να μπορέσει υπάρξει κι ο θεατής, κάνοντας το δικό του ταξίδι.

Φωτεινή: Η κινησιολογία της παράστασης που επιμελείται η Μαρία Αγγέλου συντονίζεται μέσα στο ποιητικό σύμπαν του Δ.Σολωμού. Σώματα που κινούνται ανάμεσα στο υλικό και άυλο και δημιουργούν το χώρο.

Τι ρόλο θα παίξουν οι φωτισμοί και πως συνδέονται με την σκηνοθετική αντίληψη;

Κατερίνα: Ο Γιώργος που σχεδίασε τα φώτα παρακολούθησε πρόβες και στη συνέχεια απο κοινού συζητήσαμε πάνω σ’αυτό.Το ζητούμενο ήταν πώς τα φώτα (όπως και όλα) να υπηρετούν την παράσταση και όχι να αποτελέσουν ένα ξέχωρο αυτόνομο στοιχείο.

Φωτεινή:Οι φωτισμοί, σχεδιασμένοι από τον Γιώργο Αγιαννίτη παίζουν σημαντικό ρόλο στην παράσταση, χρησιμοποιώντας τα πρόσωπα να εμφανίζονται στο λιγοστό φως για να αφηγηθούν και να ζωντανέψουν την ιστορία. Το φως ακολουθεί το ‘'εγκόσμιο'', περνώντας στο ''απόκοσμο'' και αντίστροφα.

Τι πιστεύετε για την δραματουργία που προέρχεται από τον πεζό λόγο κι η οποία τον τελευταίο καιρό φαίνεται να κερδίζει ιδιαίτερα τους θεατρικούς δημιουργούς;

Κατερίνα: Στην Ελλάδα έχουν γραφτεί πολύ σπουδαία κείμενα, τόσο θεατρικά όσο και λογοτεχνικά.

Δεν είναι το ίδιο να μιλάει κανείς ένα κείμενο στη γλώσσα που έχει γραφτεί και ένα κείμενο μεταφρασμένο. Στη μετάφραση έχουμε την ιστορία μεν, άλλα όχι την γλώσσα του συγγραφέα. Μια λέξη να αλλάξεις και αλλάζει το όλο, δεν είναι τυχαίο τίποτα σε ένα κείμενο.

Συνεπώς είναι πολύ σημαντικό να παίζονται στο θέατρο ελληνικά κείμενα που είναι στη γλώσσα μας, τώρα αν αυτά τα κείμενα προέρχονται από τον πεζό λόγο δεν έχει και τόσο σημασία.

Φωτεινή: Στο θέατρο οι ηθοποιοί λένε ιστορίες, και το κοινό πηγαίνει για να ακούσει αυτές τις ιστορίες, είτε προκύπτουν από πεζό λόγο, είτε από ένα θεατρικό κείμενο. Αυτή είναι η σύμβαση. Το κάθε κείμενο έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και τη δική του αξία. Ο τρόπος που θα το χειριστεί ο κάθε δημιουργός είναι μοναδικός και έχει και αυτός με τη σειρά του, τη δική του καλλιτεχνική αξία.

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η σχέση του έργου του Διονύσιου Σολωμού με την Ελληνική γλώσσα και με ποιο τρόπο την διαχειρίστηκε;

Κατερίνα: Ο Σολωμός στη Γυναίκα της Ζάκυνθος καταγράφει την ελληνική δημοτική γλώσσα της εποχής με τρόπο αριστοτεχνικό και έντεχνο. Δεν είναι τυχαίο ότι επεξεργάστηκε αυτό το έργο σε τρεις φάσεις από το 1826 έως το 1833, αλλάζοντας λέξεις, προσθέτοντας και αφαιρώντας άλλες. Για τον Σολωμό η γλώσσα και συγκεκριμένα η δημοτική, η γλώσσα που μιλούσε ο λαός ήταν αυτοσκοπός ζωής, είναι γνωστή η ρήση του «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;»

Η Γυναίκα της Ζάκυνθος είναι ένα γλωσσικό ιστορικό ντοκουμέντο. Εάν είχε δημοσιευθεί, ίσως να είχε αλλάξει και η μετέπειτα εξέλιξη της γλώσσας μας, καθώς και της γλώσσας στην οποία κατόπιν έγραψαν πολλοί.

Φωτεινή: Ο Σολωμός, ένας μεγαλοφυής ποιητής έγραψε στη γλώσσα του λαού, με έναν τρόπο έντεχνο. Επινόησε λέξεις αλλά κι αυτές προσομοίαζαν με τη δημοτική, τη γλώσσα που μιλούσε ο λαός. Αντιτάχθηκε στην χρήση της καθαρεύουσας απο τους λογοτέχνες της εποχής. Δίγλωσσος -ελληνικά και ιταλικά-είχε το χάρισμα να τα συνδυάζει σε μια ενιαία μορφή κειμένου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι σημειώσεις του στη Γυναίκα της Ζάκυνθος.

Ποια είναι η εμπειρία σας από την συνεργασία με την Μίρκα Γεμεντζάκη;

Κατερίνα: Υπήρξα μαθήτρια της Μίρκας Γεμεντζάκη για πολλά χρόνια, στο τέλος κάναμε και μια παράσταση μαζί. Η Μίρκα ήταν ο άνθρωπος που με βοήθησε να βρω τη φωνή μου και την αναπνοή μου και γι’ αυτό της είμαι ευγνώμων. Δυστυχώς δεν είναι πια μαζί μας, αλλά την κουβαλάω μέσα μου και κάθε φορά που κάνω τις ασκήσεις της, πριν από κάθε παράσταση.

Η Μίρκα ήταν σπουδαία δασκάλα γιατί μπορούσε να εντοπίσει στον καθένα ξεχωριστά τις δυσκολίες και τις ευκολίες του και να τον βοηθήσει ουσιαστικά. Γνώριζε την ανθρώπινη φωνή και αναπνοή σε βάθος και αισθάνομαι πολύ τυχερή που πρόλαβα να την γνωρίσω και να υπάρξω μαθήτρια της.

Φωτεινή: Η εμπειρία από τη διδασκαλία της Μίρκας Γεμεντζάκη που αφορούσε την αναπνοή-φωνή, έχει εγγραφεί στο σώμα. Ήταν ένα τεράστιο δώρο, γιατί μου αποκάλυψε ένα νέο δρόμο, όχι λογικό και εγκεφαλικό αλλά καθαρά οργανικό, όπου τα πράγματα διοχετεύονται και συμβαίνουν τόσο φυσικά και ανεμπόδιστα, σαν την αναπνοή ενός μωρού, όπως συνήθιζε να λέει. Υπήρξε σπουδαία δασκάλα, ο άνθρωπος που με εμπιστεύτηκε σε έναν δύσκολο ρόλο, την Ανδρομάχη στις Τρωάδες, μόλις είχα αποφοιτήσει από τη σχολή και ήμουν γεμάτη ανασφάλειες. Από τότε που έφυγε από τη ζωή δεν έχω εγκαταλείψει όσα μου έμαθε. Η Μίρκα ήταν ένα σημαντικό κεφάλαιο για το ελληνικό θέατρο.

Ποιες αναμνήσεις διατηρείς από τον Άκη Δαβή;

Κατερίνα: Τι να πω για τον Άκη, δυσκολεύομαι να μιλήσω, γιατί ό,τι και να πω νομίζω ότι είναι λίγο.

Ο Άκης Δαβής υπήρξε ο πρώτος μου δάσκαλος στο θέατρο. Τον γνώρισα τυχαία μια μέρα χάνοντας ένα τρένο για Θεσσαλονίκη και από τότε μέχρι τη μέρα που έφυγε από τη ζωή υπήρχε αυτός ο έρωτας μεταξύ δασκάλου-μαθητή που κάνει τα πράγματα να κινούνται και να ανθίζουν.

Φέρνοντας τον Άκη στο μυαλό μου, μου έρχονται συνειρμικά λέξεις όπως ευγένεια, ήθος, ευφυΐα, καλοσύνη, υπομονή, αντισυμβατικότητα, ουσία, αλήθεια, ομορφιά. Σπουδαίος δάσκαλος ήταν ο Άκης, είχε ένα μοναδικό τρόπο να ξεμπλοκάρει και να βγάζει από κάθε μαθητή του τον καλύτερο του εαυτό. Από τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου, ήταν η μαθητεία μου δίπλα στον Άκη. Σε ευχαριστώ Άκη Δαβή.

Τι ελπίζετε και τι φοβάστε στα χρόνια της κρίσης;

Κατερίνα: Θα δανειστώ μια φράση απο το κείμενο που λέει «πώς καθένας κάτι καλό είχε απάνου του» Ελπίζω σ’αυτό το κάτι!

Φοβάμαι τη σκοτεινιά και την ασχήμια που βλέπω γύρω μου.

Φωτεινή: Φοβάμαι τη ρήση ''ο σώζων ευατόν σωθήτω'' και τις προεκτάσεις της. Το να μην ελπίζω, θα ήταν μια αδρανής συνήθεια.

Τι πιστεύετε πως είναι θετικό και τι πως πρέπει να αλλάξει στο θεατρικό στάτους της χώρας μας σήμερα;

Κατερίνα: Θετικό είναι που παρά τις αντίξοες συνθήκες οι άνθρωποι συνεχίζουν να προσπαθούν και να δημιουργούν. Ακούω πολλούς να λένε ότι ανεβαίνουν πάρα πολλές θεατρικές παραστάσεις. Ε, και λοιπόν; Μέσα σ’ αυτή την πληθώρα και το συνονθύλευμα υπάρχουν και ξεπηδάνε πολύ αξιόλογα πράγματα. Πάντα κάποιοι λιγοστοί «τρελοί» πήγαιναν και πηγαίνουν το πράμα παραπέρα

Αυτό που θα ήταν καλό να αλλάξει είναι ο τρόπος που μας έχουν μάθει να βλέπουμε τα πράγματα, για το πώς λειτουργούν και δουλεύουν. Σαν να μην αναρωτιέται κανείς, σάμπως και θα μπορούσαν να γίνουν αλλιώς. Υπάρχουν τόσα κλισέ, κουτάκια και πρότυπα… Θα περίμενε κανείς ότι δεν θα υπήρχαν κι όμως…

Φωτεινή: Η Πολιτεία αντιμετωπίζει με φολκλορ τρόπο το θέατρο ως στοιχείο που μας κληροδότησαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, σαν να θέλει να το διατηρήσει ως ένα λαογραφικό στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού. Αυτό συχνά επηρεάζει την αισθητική των παραστάσεων. Επίσης οι άνθρωποι που ασχολούνται στην Ελλάδα με το θέατρο συχνά λαμβάνουν ελλιπή θεατρική παιδεία και σπάνια στη ζωή τους βιοπορίζονται απ’ αυτό. Συνεπώς έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα θεατρικό που αγκομαχά να μην ξεψυχήσει, ενώ στην ουσία έχει ήδη πεθάνει γιατί στερείται φαντασίας και πραγματικής δουλειάς. Φως στο σκοταδισμό αυτό υπάρχει από κάποιους ανθρώπους είτε είναι παλιάς, είτε νέας γενιάς, είτε εντός ή εκτός συστήματος- κανέναν δεν αποκλείω, γιατί αυτό δεν αποτελεί κριτήριο για την καλλιτεχνικότητα του καθενός- που συνεχίζουν γιατί κάτι τους απασχολεί, κάτι ψάχνουν και ίσως να είναι κι αυτοί που θα φέρουν τελικά την αλλαγή.

Σκηνοθεσία-Ερμηνεία : Φωτεινή Καπελλάκη, Κατερίνα Παπαγεωργίου

Σκηνογραφία: Λέανδρος Κοκκόρης, Νίκος Πομώνης

Επιμέλεια Κίνησης : Μαρία Αγγέλου

Βίντεο Παράστασης-Φωτογραφία Αφίσας-Trailer : Λέανδρος Κοκκόρης, Νίκος Πομώνης

Φωτισμοί : Γιώργος Αγιαννίτης

Μουσική Σύνθεση : Πέτρος Βιλλιώτης

Φωτογραφίες Παράστασης : Γιάννης Κανελλόπουλος

Υπεύθυνη Επικοινωνίας : Λένα Δελαβία, Άρτεμις Λειβαδάρου

ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ

Δευτέρα και Τρίτη στις 9.15 μ.μ

Διάρκεια Παράστασης: 60 λεπτά

BoozeCooperativa

Κολοκοτρώνη 57, Αθήνα

Τηλέφωνο Κρατήσεων: 6984462457

Για 10 μόνο παραστάσεις

Τιμή Εισιτηρίου : 8 € κανονικo 5 € (άνεργοι, ατέλεια)

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΚΡΑΤΗΣΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ ΛΟΓΩ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΘΕΣΕΩΝ

Τηλέφωνο Κρατήσεων : 6984462457