Οκτώβρης  2009

Editorial

Το θέατρο στην Ελλάδα:  Αύριο χωρίς Σήμερα;

Η σαιζόν ξεκινάει και πάλι πολλά υποσχόμενη, στη χώρα με τα διακόσια θέατρα και τους πολυάριθμους σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Ή μήπως θα έπρεπε να λέμε στην πόλη; Εννοώντας την Αθήνα φυσικά αφού αυτή συγκεντρώνει το μεγάλο ποσοστό της θεατρικής δράσης, με μοναδική εξαίρεση τη Θεσσαλονίκη στην οποία μπορεί κανείς να απολαύσει θέατρο με μέτρο, αλλά χωρίς τον πλουραλισμό της πρωτεύουσας.

Τι όμως πραγματικά συμβαίνει στο θεατρικό καθεστώς της πόλης; Νέες ομάδες αναζητούν το καινούργιο και εκπλήσσουν με την πρωτοτυπία τους όσον αφορά την ανεύρεση χώρων και το ρεπερτόριο αλλά συνήθως απογοητεύουν με τις επιδόσεις τους, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται ούτε στο πρωτοπόρο πνεύμα που υπόσχονται, ούτε δυστυχώς στις κλασσικές αξίες τις οποίες συνήθως αγνοούν.

Κλασσικά σχήματα, καταξιωμένοι σκηνοθέτες και ηθοποιοί υπόσχονται ρεσιτάλ επίδοσης για να μας προσγειώσουν ανώμαλα σε παρωχημένες σκηνοθεσίες, ανέμπνευστες ερμηνείες, κουραστική επανάληψη τεχνικών και ρεπερτορίου.

Τα προβλήματα στο χώρο πυκνώνουν και λόγω της ένδειας των θεατρικών σχημάτων τα οποία στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν καταφέρνουν να αποσβέσουν τα έξοδα των παραγωγών τους ακόμα και με την ενίσχυση των επιχορηγήσεων.

Γιατί; Μα γιατί δεν έχουν θεατές. Οι οποίοι ενώ συρρέουν σε «τηλεοπτικού τύπου» θεατρικές παραστάσεις, ούτε διανοούνται στην συντριπτική τους πλειοψηφία να παρακολουθήσουν μια κλασσική σκηνοθεσία απαιτήσεων, ένα πρωτοποριακό θέαμα ή μια νεανική περφόρμανς.

Και φυσικό είναι. Η παιδεία του μέσου Έλληνα πολίτη ποτέ δεν εμβολιάστηκε από την γνώση που απαιτεί η εντρύφηση σε  ποιοτικές εκφάνσεις της τέχνης. Στο Μέγαρο πάνε βέβαια για να επιδείξουν αμφιέσεις και να επιδοθούν σε δημόσιες σχέσεις. Ενίοτε, αλλά πιο σπάνια και επ’ αφορμή πρεμιέρας, δρασκελίζουν το κατώφλι του Εθνικού θεάτρου ή του Παλλάς. Για κακή μας τύχη προσφάτως ανακάλυψαν την Επίδαυρο, ενώ τιμούν σταθερά και το Ηρώδειο. Αλλά δεν θα συρθούν κιόλας οι επώνυμες τουαλέτες τους κι οι γόβες Καλογήρου σε κάθε καταγώγιο στο οποίο δεν συχνάζουν ούτε επώνυμοι τηλεοπτικοί σταρ ούτε κοσμικοί γόνοι, ούτε παπαράτσι.

Αντλημένη κυρίως από τον τηλεοπτικό οχετό, η κάθε εμπειρία σε θέαμα του έλληνα θεατή, περιστρέφεται γύρω από το εξυπνακίστικο, το λαϊκίστικο, το κοινό και οικείο, το φτηνά κωμικό, το εύκολα συναισθηματικό.

Στα σχολεία μπήκε επιτέλους το μάθημα της θεατρολογίας ως μάθημα επιλογής για ένα χρόνο. Ωστόσο οι καθηγητές, μη όντας ειδικευμένοι στην ουσιαστική θεατρική εκπαίδευση, αποκαθήλωσαν το ενδιαφέρον των μαθητών τους, προσφέροντάς τους αντί για ερείσματα, θεατρολογική ενημέρωση. Σαν να όφειλαν  να τους εμπνεύσουν την επιθυμία να γίνουν θεωρητικοί του θεάτρου. Λες και δεν είχαμε αρκετούς θεατρολόγους στο χώρο και χρειαζόμασταν ενίσχυση του κλάδου. Η λογική δεν ήταν ούτε για μια στιγμή, με ελάχιστες εξαιρέσεις, να δημιουργηθούν ικανοί και έξυπνοι θεατές που να έλκονται από το ποιοτικό θέατρο. Η λογική ήταν  να συσσωρευτούν κι άλλες άχρηστες γνώσεις ώστε το θέατρο σαν καλλιτεχνικό γεγονός να χάσει εντέλει και τη λίγη λάμψη που του είχε απομείνει και να καθιερωθεί σαν το συνώνυμο της πλήξης, της βαρεμάρας, της κακώς εννοούμενης βαριάς κουλτούρας.

Σχολή κρατική για σκηνοθέτες θεάτρου δεν είδε ακόμα η Αθήνα. Ηθοποιοί, θεατρολόγοι και κάθε λογής απόφοιτοι των πανεπιστημιακών σχολών, αποκτούν το δικαίωμα να ονομάζονται σκηνοθέτες μετά την δεύτερη ή τρίτη αδέξια απόπειρά τους να σκηνοθετήσουν.

Χώροι στους οποίους να μπορούν οι νέες ομάδες να παρουσιάζουν τις δουλειές τους χωρίς να πληρώνουν τα μαλλιοκέφαλά τους, δεν υπάρχουν εκτός ελαχίστων  κι αυτοί  σπανίως βρίσκονται σε διαθεσιμότητα για τους μη έχοντας τις απαιτούμενες διασυνδέσεις.

Φεστιβάλ στα οποία να παρουσιάζονται υπεύθυνα οι σκηνοθετικές απόπειρες των επίδοξων δημιουργών υπάρχουν ελάχιστα και χωρίς καμμιά υποδομή είτε όσον αφορά το οικονομικό ή το καλλιτεχνικό πλαίσιο. Κάποιοι βέβαια διοργανώνουν φεστιβάλ με έξοδα των συμμετεχόντων, για να προσελκύσουν στο χώρο τους θεατές και να επιδείξουν κύρος με μηδαμινό κόστος. Διορίζουν και αξιόπιστες αλλά φιλικά διακείμενες, επιτροπές. Και κατόπιν βραβεύουν τους ευνοούμενούς τους.

Παντού μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς επικρατεί το ρουσφέτι, η γνωριμία, το μέσον, η κάθε λογής «άκρη» που ανοίγει πόρτες οι οποίες παραμένουν ωστόσο ερμητικά κλειστές για όσους δεν αντέχουν ακόμα να ξεπουλήσουν κορμιά και συνειδήσεις. Οι σκηνοθέτες έχουν τα πουλέν τους, οι κριτικοί τις ερωμένες τους και τους εραστές τους, οι υπεύθυνοι τα κομματικά τους στελέχη, οι αρμόδιοι τους συγγενείς και τους φίλους.

Άφθονοι επίδοξοι ηθοποιοί αποφοιτούν κάθε χρόνο από σχολές που στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν έχουν καμία απολύτως εγκυρότητα, ανίκανοι να διαχειριστούν το ταλέντο τους και να ελέγξουν τις τεχνικές τους δεινότητες.

Όσο για τους θεατρικούς μας συγγραφείς, αυτοί όχι μόνο δεν έχουν καμιά ελπίδα για σοβαρή εκπαίδευση αλλά παράλληλα δεν έχουν και πολλές πιθανότητες να ανέβουν τα έργα τους στις θεατρικές σκηνές. Το να επιζήσουν ασκώντας αυτό το επάγγελμα, είναι απλά μια τολμηρή φαντασίωση.

Κατά τα άλλα έχουμε θέατρα και έχουμε παραστάσεις και έχουμε και ένα πλήθος νέων ανθρώπων που επιθυμούν να ασκήσουν την θεατρική τέχνη.

Περιμέναμε κινήσεις από το υπουργείο πολιτισμού και το ΕΚΕΘΕΧ, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουμε δει καμία σοβαρή προσπάθεια.

Περιμέναμε κινήσεις από εμπνευσμένους θεατράνθρωπους με κύρος και δυνατότητες αλλά αυτοί προτιμούν να καταθέτουν χρήμα και γνώση στις δικές τους ιδιωτικές πρωτοβουλίες με στόχο την κερδοσκοπία και ικανοποιώντας πάντα βέβαια τα καπρίτσια φίλων, εραστών και τέκνων.

Με νοσταλγία αναπολώ τις θερινές Ακαδημίες του Στάθη Λιβαθινού, στα πλαίσια της πειραματικής σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, από τις οποίες αποφοίτησε μια συστάδα εξαιρετικών ηθοποιών και αξιόλογων σκηνοθετών. Κανείς δεν βρέθηκε να ενισχύσει την σημαντικότατη αυτή  προσπάθεια και να την μετατρέψει σε θεσμό.

Και ακόμα κανείς δεν βρέθηκε να ενισχύσει την χρηματοδότηση της σχολής του κορυφαίου και διεθνούς φήμης, σκηνοθέτη μας, Θόδωρου Τερζόπουλου ο οποίος όχι μόνο έχει πρόταση θεατρική πρωτότυπη και ουσιαστική αλλά και τα φόντα να την αξιοποιήσει.

Μάλιστα η επιχορήγηση του Θανάση Παπαγεωργίου που ανεβάζει συστηματικά ελληνικά θεατρικά έργα μειώθηκε για να ευνοηθούν σχήματα που στην κυριολεξία κουρσεύουν τους νέους δημιουργούς,  χρεώνοντας έναντι υπέρογκων ποσών, τα κάθε άλλο παρά επαρκή τεχνικά και αισθητικά, θέατρά τους.

Χώροι σαν το «Αγγέλων Βήμα» που και ποιότητα και αισθητική και πλουραλιστική δράση επιδεικνύουν, εξαιρέθηκαν κάποιες φορές των επιχορηγήσεων, ενώ περιλαμβάνονται σταθερά άλλοι, οι οποίοι παραμένουν προσκολλημένοι σε ανούσια θεάματα και παρωχημένες σκηνοθεσίες.

Πολύχρονα θεατρικά σχήματα με δική τους στέγη εξακολουθούν να επιχορηγούνται αδρά ενώ όχι μόνον δεν έχουν καταφέρει μέσα στο διάστημα τόσων χρόνων να αποκτήσουν το κοινό τους αλλά ούτε καν διαθέτουν το άλλοθι της πρωτοπορίας, ούτε κάποια νέα αντίληψη για το κλασσικό θέατρο φέρουν, ούτε έλληνες συγγραφείς ανεβάζουν, ούτε το χώρο τους προσφέρουν αφιλοκερδώς σε νέους, αξιόλογους δημιουργούς σε περιόδους που οι ίδιοι δεν τον χρησιμοποιούν.

Ωστόσο οι λύσεις υπάρχουν. Μόνο που οι λύσεις απαιτούν και κάποιες θυσίες, απαιτούν δράση, έμπνευση, ταλέντο, τόλμη, κάποια παραπάνω  κονδύλια, εγρήγορση και μία στοιχειώδη εντιμότητα.

Λύσεις λοιπόν:

Μια αξιόλογη ακαδημία από την οποία θα αποφοιτούν ικανοί ηθοποιοί, σκηνοθέτες και θεατρικοί συγγραφείς και στην οποία οι φοιτητές θα εισάγονται με κριτήριο το ταλέντο και τη γνώση τους κι όχι τα κομματικά μέσα και τις γνωριμίες των κηδεμόνων τους.

Με δυνατά ερασιτεχνικά τμήματα και πλήθος επιμορφωτικών σεμιναρίων, ώστε εκτός από καλλιτέχνες να αποκτήσουμε και θεατές.

Με σκηνές που να μπορούν να φιλοξενήσουν τις παραστάσεις των αποφοίτων και να απορροφήσουν ένα μέρος των επαγγελματιών οι οποίοι υπήρξαν σπουδαστές τους.

Με κάθε λογής καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και περφόρμανς που θα πλαισιώνουν δυναμικά την κυρίως δράση τους.

Κι ακόμα:

Σοβαρά φεστιβάλ τα οποία να επιχορηγούνται από εύρωστους οικονομικούς οργανισμούς και χώροι που να προσφέρουν στους νέους τη δυνατότητα πολύμηνων προβών και παραστάσεων, επιχορηγήσεις με κριτήρια την πρωτοτυπία, τον πλουραλισμό και την αρτιότητα των θεαμάτων που προσφέρονται, χωρίς να δεσμεύονται από καθιερωμένες  αλλά ανενεργές πια αξίες.

Και σεμινάρια για τη μετεκπαίδευση των καλλιτεχνών, για την εκπαίδευση του κοινού, για την ενημέρωση όλων των ενδιαφερομένων, σ’ όλους τους τομείς του θεάτρου.

Και λιγότερος ανταγωνισμός και παρασκήνιο και αλαζονεία της αυθεντίας και έλλειψη σεβασμού και αναγνώρισης του συναδέλφου αν δεν συνάδει η δική του αντίληψη για την τέχνη με την δική μας ή από απλή αντιζηλία.

Και όχι πια θεάματα και καλλιτέχνες που θα όφειλαν να παραμείνουν στους τηλεοπτικούς δέκτες, τις πασαρέλες και τα σκυλάδικα αφήνοντας ήσυχο το θεατρικό σανίδι, στο οποίο όταν ανεβαίνουν, καταφέρνουν μόνο να εξευτελίζουν και να εξευτελίζονται.

 Και λιγότερες δημοσιευμένες απόψεις μονίμως δυσαρεστημένων ειδημόνων που όμως ούτε στη σκηνή έχουν ανέβει ποτέ ούτε καμιά άλλη δράση αμιγώς θεατρική έχουν ποτέ επιδείξει, αλλά νομίζουν πως το θέατρο χωράει ολόκληρο στις θεωρητικές μελέτες και στις πανεπιστημιακές έδρες και πως η θεατρική πράξη υπάρχει μόνο όταν υποπίπτει στην αντίληψή τους.

Και πολλές έξυπνες, ενδιαφέρουσες, δυναμικές, πρωτότυπες ιδέες στη σκηνή. Πολλές προτάσεις έστω κι αν δεν είναι πάντα τέλειες στην πράξη. Με αγωνία όμως και σκληρή δουλειά για να εξελιχτούν και να αποδώσουν στο κοντινό μέλλον τα «άριστα».

Και μετά... ξυπνήσαμε.

Δυστυχώς ξυπνήσαμε και πάλι στην Ελλάδα, έστω μια Ελλάδα που μόλις υποδέχεται δύσπιστα αλλά και αισιόδοξα, τη νέα της κυβέρνηση.

Στόχος του «Επί Σκηνής»  είναι να υπηρετήσει χωρίς προκαταλήψεις όλες τις προσπάθειες των νέων δημιουργών. Να αγκαλιάσει ταυτόχρονα τις δουλειές των καταξιωμένων του χώρου οι οποίοι συνειδητά ανοίγουν τις πόρτες τους σε νέες ιδέες, συνεργάτες και πρωτοποριακά φεστιβάλ. Οι οποίοι ενισχύουν και προωθούν με οικονομικές αβαρίες το ελληνικό θέατρο και τον έλληνα συγγραφέα, ενώ ταυτόχρονα προωθούν το ποιοτικό, παραδοσιακό  θέατρο μέσα από καλής ποιότητας παραστάσεις του κλασσικού και σύγχρονου ρεπερτορίου.

Δεν έχουμε χρηματοδότες που σημαίνει πως δεν θα διαφημιστούμε ούτε θα υποστηριχτούμε από τους κολοσσούς των μέσων μαζικής ενημέρωσης, σημαίνει όμως επίσης πως δεν εξυπηρετούμε αλλότρια συμφέροντα. Θα είμαστε εδώ για οποίον καλλιτέχνη θέλει να προωθήσει την δουλειά του και θα σκύψουμε με ενδιαφέρον πάνω στην κάθε προσπάθεια, ειδικά σε εκείνες που δεν προωθούνται από τα ισχυρά λόμπυ της διαφήμισης και της προβολής.

Το διαδίκτυο είναι το μέλλον της ενημέρωσης έστω κι αν αλώνεται συχνά από επιτήδειους ή ανεύθυνους. Εκεί μπορούμε να είμαστε σε επαφή και να είμαστε ελεύθεροι. Εκεί μπορούμε να συναντιόμαστε όχι με σκοπό το κέρδος αλλά με στόχο την αλληλοϋποστήριξη μας και την ανεμπόδιστη επικοινωνία μας.

Αγαπάμε το θέατρο και γι’ αυτό θα είμαστε μέσα στη θεατρική αρένα, θα παλέψουμε επί σκηνής, δεν θα παρακολουθήσουμε τα τεκταινόμενα απ’ έξω, σαν σοβαροφανείς ειδήμονες με κατευθυνόμενες απόψεις.

Θα προσπαθήσουμε να φέρουμε κοντά στους δημιουργούς  το κοινό, κοντά στο κοινό τους δημιουργούς, γιατί θέατρο χωρίς κοινό είναι στην ουσία θέατρο χωρίς σκοπό.

Σας περιμένουμε να συμμετέχετε στις δράσεις μας, να προτείνετε ιδέες, να εκφέρετε γνώμη, χωρίς φόβο και πάθος, να προβληθείτε σαν δημιουργοί και να προτείνετε εκτός από τις δικές σας δουλειές, όλα όσα σας κινούν το θεατρικό ενδιαφέρον. Να ξεφύγετε από την παθητική θεώρηση κι από την εξεζητημένη κριτική, από τους στείρους ανταγωνισμούς κι από τις ανούσιες αντιπαραθέσεις, να διαμορφώσετε μόνοι σας αντίληψη για όσα αγαπάτε για όσα σας απωθούν και για όσα ακόμα δεν γνωρίζετε αλλά θα μάθετε μαζί μας και να τα σχολιάσετε αντικειμενικά.

Περνώντας στη δράση μπορεί να γίνουμε επικίνδυνοι ή δυσάρεστοι για κάποιους. Το ευχόμαστε. Θα είμαστε ευεργετικοί για εκείνους που έχουν και το ταλέντο και τη δύναμη να αποδείξουν την αξία τους.

Σκηνοθέτες, ηθοποιοί, συγγραφείς, θεατρικοί δημιουργοί κάθε ειδικότητας, θεατές και θεατρόφιλοι: Το site του «Επί Σκηνής» είναι πρώτα απ’ όλα δικό σας.

Ας δημιουργήσουμε μαζί τώρα το «Σήμερα» για να έχει το Ελληνικό Θέατρο ένα «Αύριο».