Μαίρη Μαραγκουδάκη Ο Άμλετ είναι πανκ
Η Μαίρη Μαραγκουδάκη σκηνοθετεί φέτος έναν ξεχωριστό Άμλετ με έναν πολυπρόσωπο θίασο, σε δική της μετάφραση ενώ η ίδια ερμηνεύει και τον ρόλο της Γερτρούδης. Μιλήσαμε για την αισθητική της παράστασης, τους στόχους της, τους συνεργάτες και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται το θέατρο σαν κομμάτι της ίδιας της ζωής. Και ταυτόχρονα σαν ένα εικαστικό επίτευγμα από σκοτάδι και φως.
Πως σου ήρθε η ιδέα ενός Άμλετ; Όλες οι παραστάσεις που κάνω αφορούν προβληματισμούς που έχω μέσα μου για πολλά χρόνια. Σαν να υπάρχει ένα αρχείο. Κάποια στιγμή νοιώθω για κάτι ότι ωρίμασε μέσα μου και είμαι έτοιμη να το κάνω. Όσον αφορά τον Άμλετ η πορεία ήταν πολύ μεγάλη. Μου άρεσε πριν γίνω ηθοποιός, πριν σπουδάσω. Στη σχολή ο δάσκαλός μας ο Άκης ο Δαβής έκανε ένα ειδικό στούντιο με τον Άμλετ. Μας δούλευε μέσα από πολύ σύγχρονες, πολύ πειραματικές μεθόδους. Ο Άμλετ θα μπορούσε να μπει μέσα σ’ ένα μπαρ, να αφήσει μηνύματα στον τηλεφωνητή της Οφηλίας, δοκιμάσαμε διάφορα πράγματα. Μετά βρέθηκα σ’ ένα σεμινάριο με διδάσκοντες από διάφορες χώρες, ανάμεσά τους ήταν κι ο Ερρίκος Στόλτσεμπουργκ, βοηθός του Όστερμάγιερ για δέκα χρόνια. Εκεί δουλέψαμε πάνω στο έργο με πολλούς τρόπους και σύγχρονους και κλασσικούς. Ένοιωσα πως μέσα στις συνθήκες και τις πολιτικές και τις κοινωνικές που βιώνουμε τώρα, μάλλον ήρθε αυτός και με βρήκε για να μου πει πως είχε έρθει η ώρα του. Εγώ έτσι νοιώθω. Υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας κι έτσι ήρθε η στιγμή του. Ένα βασίλειο που καταρρέει εξ αιτίας της ανηθικότητας…
Και της απληστίας βέβαια. Ναι. Για μένα ο Άμλετ είναι ένα πολύ συγκινητικό πρόσωπο γιατί κάνει κάτι που το κάνουν μόνο οι ήρωες. Οι υπαρκτοί, όχι τα μυθικά πρόσωπα. Τοποθετεί τις ιδέες του, τις αξίες του πιο ψηλά κι από την ίδια του τη ζωή. Τέτοια πλάσματα κινούν τον κόσμο προς τα μπρος.
Ο Άμλετ πανκ; Πέρα από την προσωπική μου έλξη προς το κίνημα των πανκ που το γνώρισα όταν εγώ ήμουν έφηβη -είχε συμβεί πολύ πριν φυσικά- αλλά για μένα ήταν κάτι πολύ γοητευτικό υπήρχε κι αυτή η συγγένεια του ήρωα και της εποχής με την πανκ-ροκ επανάσταση… Πάλι θα το συνδέσω με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις του σήμερα στη χώρα μας. Επανέρχεται η οργή, ο θυμός από την αδικία, την σαπίλα γύρω μας, την απληστία όπως είπες πριν, όλο αυτό που ζούμε εδώ και που είναι και παγκόσμιο. Για μένα οι πανκ πέρα από το στιλιστικό τους περίβλημα είναι στο βάθος τους, στην ουσία τους εκείνοι που δεν δέχονται κανένα νόμο πέρα από το δίκαιο. Αυτό είναι ο Άμλετ.
Είναι επιθετικοί, είναι βίαιοι, άγριοι; Δεν είναι όλα αυτά.
Πανκ τι σημαίνει; Σημαίνει αλήτης, αλητάμπουρας. Αλλά έτσι τους ονόμασαν οι άλλοι. Εκείνοι αυτό που έκαναν όταν γεννήθηκε το κίνημά τους στην Αγγλία…
Την πατρίδα επίσης του Σαίξπηρ… Ναι ακριβώς. Αυτό που έκαναν λοιπόν ήταν να έρθουν σε διάσταση με μια μικροαστική κοινωνία η οποία έδινε σημασία στη βιτρίνα, στο «φαίνεσθαι». Αυτό ακριβώς που ζήσαμε και μεις μεγαλώνοντας στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Την λογική του να μην φαίνεσαι φτωχός, να είναι επώνυμα τα ρούχα σου, να έχεις ακριβό κινητό, ακριβό αυτοκίνητο… Όλο αυτό το πράγμα η κρίση το υπονόμευσε άγρια. Υπήρξαν άνθρωποι που επειδή φτώχυναν και δεν είχαν πια χρήματα για να διατηρήσουν αυτή την εικόνα, αυτοκτόνησαν. Φυσικά δεν έφτασαν όλοι ως εκεί για τέτοιους λόγους. Μια κοινωνία όμως που ξοδεύει όλη της την ενέργεια στο «φαίνεσθαι», όταν παύει να είναι πλούσια, να μπορεί να καταναλώνει, περνάει σε μια διαφορετική φάση. Οι πανκ φορούσαν ρούχα από δεύτερο χέρι και έκαναν επίτηδες τρύπες και χτένιζαν περίεργα τα μαλλιά τους για να προσβάλλουν αυτόν τον στυλιστικό καθωσπρεπισμό. Αυτό το θέμα της εμφάνισης γίνεται ζήτημα πολλές φορές και στον Άμλετ. Η πρώτη κουβέντα που του λέει η Γερτρούδη στο έργο είναι μια προτροπή να αλλάξει τα ρούχα του. Φυσικά δεν είναι τα ρούχα το θέμα αλλά αυτό που συμβολίζουν. Οι πανκ δίνουν κλωτσιές σ’ ένα σύστημα, σε μια βιτρίνα, μέσα από τις στυλιστικές επιλογές τους. Αρνούνται να είναι καθωσπρέπει.
Κι ο Άμλετ δεν είναι καθώς πρέπει. Μιλάει επιθετικά και ωμά. Γι’ αυτό και τον αποκαλούν παράξενο, κάποια στιγμή πιστεύουν πως έχει τρελαθεί. Ακριβώς. Αυτό το τρελό, το επικίνδυνο, για μένα είναι πανκ. Το κίνημα θα εμφανιστεί αιώνες μετά αλλά το στοιχείο είναι καθαρό στο έργο.
Ο Άμλετ είναι το πρόσωπο που εξεγείρεται σε όλες τις εποχές. Ναι. Και υπάρχει κι ένα άλλο στοιχείο. Είναι ένα πρόσωπο διαποτισμένο από μελαγχολία εξ αιτίας της συνειδητότητας που το κάνει να αντιλαμβάνεται την σαπίλα, το κακό γύρω του.
Και ως πρόσωπο εξουσίας ο Άμλετ είναι ο μόνος που δεν οργανώνει συνομωσίες πίσω από την πλάτη κανενός. Ακριβώς. Δρα φανερά κι επίσης δεν συμβιβάζεται. Είναι «απροσάρμοστος». Άνετα θα μπορούσε να οργανώσει μια δολοπλοκία, να εκδικηθεί τον βασιλιά, να πάρει το θρόνο και να κάνει τη ζωή του. Αλλά αυτός δεν έχει σαν στόχο τον θρόνο. Θέλει να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη. Θέτει το δίκαιο πάνω κι από την ζωή του όπως σου είπα στην αρχή. Είναι πανκ. Όπως ο επαναστατημένος άνθρωπος του Καμύ, τα θέλει όλα ή τίποτα. Όταν ήμουν στο κίνημα της πλατείας Συντάγματος, όταν έβλεπα πως τα παιδιά αυτά, η γενιά του Γρηγορόπουλου, μετατράπηκαν σε επαναστάτες, σε πρόσωπα που προκαλούν γιατί έχουν δίκιο, κατάλαβα πολλά για τον Άμλετ. Τα παιδιά αυτά έχουν το δίκιο με το μέρος τους, πολεμούν για τις αξίες τους. Να αναφέρω εδώ τον Ρωμανό. Όλη αυτή η ιστορία με την απεργία πείνας του Νίκου Ρωμανού, μας επηρέασε πολύ έντονα τότε στις πρόβες γιατί είχε κυρίαρχο αυτό το όλα ή τίποτα. Το δίκαιο ή θάνατος.
Αυτό που κάνει τον Άμλετ διαχρονικό και εμβληματικό είναι το ότι ζητάει το δίκαιο για όλους. Όχι για τον εαυτό του. Και δεν είναι αυτός που στέλνει άλλους να δράσουν για λογαριασμό του. Μπαίνει μπροστά και δίνει ο ίδιος, μόνος του τις δικές του μάχες.
Να επισημάνουμε εδώ επίσης πως στρέφεται ενάντια και στην ίδια την κοινωνική του τάξη, το οικείο περιβάλλον του. Ναι όπως και πολλοί άλλοι επαναστάτες. Γιοι θεών, γιοι βασιλιάδων, γιοι πλούσιων ανθρώπων έχουν ακολουθήσει τέτοιους δρόμους κι έχουν γίνει σύμβολα σε όλες τις εποχές. Όταν ζητάς το δίκιο γίνεσαι έμβλημα, γίνεσαι σύμβολο, ιδανικό. Αλλά όταν οι επαναστάτες μπαίνουν σε κάποιο γραφείο, όταν συμβιβάζονται με το σύστημα, τότε όλοι μας απογοητευόμαστε. Αυτό που συνέβη και με την γενιά του πολυτεχνείου. Μας απογοήτευσαν.
Δεν μας απογοήτευσαν απλά. Τα κατάφεραν να διαλύσουν τον κοινωνικό ιστό. Είναι συμμέτοχοι στην καταστροφή της χώρας μας. Ακριβώς. Και μέσα από τέτοιες στάσεις αναιρείται όλη η έννοια της επανάστασης. Γιατί η επανάσταση περιέχει την λέξη ανάσταση. Όχι τη λέξη βόλεμα.
Ο Άμλετ πάντως δεν βολεύτηκε. Όχι. Θα μπορούσε εύκολα να σκοτώσει τον μοιχό βασιλιά και να πάρει τη θέση του αλλά δεν το κάνει. Ψάχνει να βρει αποδείξεις, να λύσει το ζήτημα με την μητέρα του, να ασκήσει δικαιοσύνη. Στην πορεία του βέβαια, επειδή είναι άνθρωπος, βλάπτει. Καταστρέφει την Οφηλία, σκοτώνει τον Πολώνιο, γίνεται ο ίδιος δολοφόνος, περνάει στην αντίπερα όχθη. Είναι ένα πλάσμα ευαίσθητο αλλά και καταστρεπτικό. Όπως πολλές μορφές της πανκ και ροκ μουσικής. Μαγικά πλάσματα που δεν σβήνουν με το πέρασμα της ιστορίας , αστέρια, πλάσματα λαμπερά αλλά που έχουν κάνει κακό στον εαυτό τους και στους γύρω τους…
Μίλησε μου για την μετάφρασή σου. Τι δυσκολίες αντιμετώπισες; Είναι μια δύσκολη γλώσσα που δεν χρησιμοποιείται πια. Μια αρχαία, δύσβατη γλώσσα. Αλλά η μεγάλη δυσκολία είναι πως επιχειρώντας μια σύγχρονη διασκευή, έπρεπε να αφαιρεθούν κάποια στοιχεία από το κλασσικό θέατρο του 1600, να απαλειφθούν οι επαναλήψεις κι οι πολλές αναλύσεις. Στόχος μου ήταν να βγει το ζουμί του λόγου, να γίνει γρήγορος και άμεσος χωρίς όμως να πειράξω την Σαιξπηρική δομή. Η ιδέα είναι να είναι όλα σύγχρονα, συμπεριφορές, κοστούμια, μουσικές, σκηνικό, όλα αλλά ο λόγος να παραμείνει ο Σαιξπηρικός. Να λένε οι ηθοποιοί «κύριέ μου» και να υπάρχει από κάτω το «ρε μαλάκα», «ρε φίλε»... Η πρόκληση λοιπόν ήταν το πώς κρατιέται αυτό το στοιχείο κι αν μπορεί να μεταφερθεί σ’ ένα σύγχρονο περιβάλλον.
Έχεις κάνει αλλαγές από το πρωτότυπο; Σε ελάχιστα σημεία. Κατ’ ανάγκη. Τα σονέτα ας πούμε τα έχω αλλάξει με στίχους από πανκ-ροκ τραγούδια. Άλλη μία δυσκολία που τώρα πια την ξέρω είναι ότι ο Σαίξπηρ κάνει τρομερά λογοπαίγνια τα οποία όμως δύσκολα μεταφέρονται. Πρέπει να βρεις τις αντιστοιχίες στην δική μας γλώσσα. Επίσης είναι και «λεξιπλάστης». Έχει δημιουργήσει δικές του λέξεις. Υπήρχαν περιπτώσεις που έμενα μια μέρα ολόκληρη πάνω σε μία φράση προσπαθώντας να βρω τη λέξη. Πάντως την μετάφραση του έργου την έκανα μέσα από μια πολύ συγκεκριμένη σκηνοθετική οπτική. Έτσι σε πολλά σημεία, οι φράσεις που χρησιμοποίησα ήταν για να εξυπηρετήσουν αυτή την οπτική. Την πανκ-ροκ αισθητική.
Μίλησέ μου για τον θίασό σου. Πρόκειται για μία πολυπρόσωπη παράσταση. Υπέροχος θίασος. Με τα περισσότερα παιδιά γνωριζόμαστε χρόνια. Έχουμε κάνει και άλλες δουλειές μαζί. Ο Νικόλας ο Πιπεράς που παίζει τον Άμλετ ήταν χρόνια συνεργάτης μου κι έκανε μαζί μου την πρώτη του θεατρική δουλειά. Ο Μανώλης ο Βαζαίος, ο Μανώλης ο Καβίδας υπήρξαν επίσης συνεργάτες μου όπως κι ο Νίκος ο Μαυρουδής που παίζει τον Κλαύδιο. Με τον Ανδρέα τον Ανδρεάδη συνεργαζόμαστε για πρώτη φορά σε θεατρική παράσταση αλλά είχαμε κάνει ταινιάκια κι άλλα πράγματα. Η Νέλλη Κυριάκη είναι η καινούργια προσθήκη στον θίασο, η Οφηλία μας, μια νεράιδα. Συμμετέχουν επίσης τρεις μαθητές μου και είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτό. Είμαι περήφανη για όλο μου τον θίασο, είναι υπέροχος.
Οι φωτισμοί; Είναι του Τάσου του Σκλαβούνου με τον οποίο είμαστε πάρα πολλά χρόνια μαζί κι έχουμε συνεργαστεί σε όλες τις δουλειές μας. Η σκηνοθετική μου οπτική συνδέεται με αυτήν του Τάσου κι αυτό είναι σημαντικό. Για μένα δεν νοείται θέατρο χωρίς φως. Για μένα είναι όχι μόνο μια παραστατική αλλά και μία εικαστική τέχνη. Το εικαστικό κομμάτι λοιπόν είναι του Τάσου. Είναι πάρα πολλά τα σημεία στις σκηνοθεσίες μου που βασίζονται στο φως. Ο Τάσος ξέρει πάντα τι αίσθηση θέλω να κυριαρχεί στην παράσταση και την δημιουργεί. Υπάρχουν φυσικά σημεία διαφωνίας αλλά στο τέλος το αποτέλεσμα είναι αυτό που θέλω. Κι επίσης μου δίνει κάτι που δεν το είχα φανταστεί. Κάτι δικό του. Το ζητάω αυτό απ’ όλους τους συνεργάτες μου, να μην ακολουθούν εντολές, να βάζουν κάτι δικό τους , την προσωπικότητά τους μέσα για να ξεπερνιόνται τα δικά μου όρια. Να μην γίνεται η παράσταση στείρα.
Έχετε κι έναν χορογράφο που δίδαξε στα παιδιά την σκηνική πάλη. Ο Κωνσταντίνος ο Καρβουνιάρης δούλεψε κι αυτός μέσα από δικά του στοιχεία. Του είπα ότι δεν θέλουμε μια ξιφομαχία αλλά μια μάχη με κανόνες του δρόμου. Και το έστησε μέσα από αυτό αλλά και με κάτι περισσότερο, κάτι δικό του. Όλοι μου οι συνεργάτες συνέβαλλαν στο αποτέλεσμα βάζοντας και κάποια δικά τους στοιχεία. Και έτσι εισβάλλει αυτή η τρομακτική δύναμη της ζωής. Ο δάσκαλός μου ο Άκης ο Δαβής έλεγε πως ο θεατής έρχεται με την επιθυμία να ζήσει εν δυνάμει πραγματικότητες. Δεν θέλει να δει ψέματα. Θέλει φεύγοντας να μην περάσει κατευθείαν στην έξω πραγματικότητα, να πάρει μαζί του και μέσα του αυτό που είδε. Και για να συμβεί αυτό πρέπει να είναι μια αλήθεια που την ζήσαμε όλοι μαζί εκεί. Μαζί με τους θεατές.
Μετάφραση- σκηνοθεσία: Μαίρη Μαραγκουδάκη Εικαστική επιμέλεια- φωτισμοί: Τάσος Σκλαβούνος Πρωτότυπη μουσική: Μάνος Αντωνιάδης Διδασκαλία και χορογραφίες σκηνικής πάλης: Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης Βοηθός σκηνοθέτη: Μαίρη Άσπρου Hair styling- make up: Γιώργος Νικολαΐδης Φωτογραφίες: Τάσος Σκλαβούνος ( studio Μελενίκου31) Διανομή: Άμλετ: Νικόλας Πιπεράς Κλαύδιος: Νίκος Μαυρουδής Γερτρούδη: Μαίρη Μαραγκουδάκη Λαέρτης- Γκίλντενστερν: Μανώλης Βαζαίος Οράτιος- Ρόζενκραντζ: Ανδρέας Ανδρεάδης Πολώνιος- Νεκροθάφτης: Μανόλης Καβίδας Οφηλία: Κορνηλία Κυριάκη και οι μαθητές του εργαστηρίου υποκριτικής studio Μελενίκου31 (πρώην studio της οδού Πλαταιών): Χρήστος Χατζημιχαήλ, Φανή Γιαννακοπούλου, Μαίρη Άσπρου. Στην "ποντικοπαγίδα" εμφανίζεται ο Σταύρος Ράγιας
Θέατρο Βαφείο-Λάκης Καραλής Αγίου Όρους 16 Βοτανικός (Πλησίον μετρό Κεραμεικού) Τηλέφωνο: 210 3425637
Παραστάσεις: Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 Από 4 έως 26 Μαΐου 2015 Εισιτήρια: 10 ευρώ (κανονικό), 5 ευρώ (μειωμένο). Διάρκεια παράστασης: 2:30 ώρες, μαζί με το διάλειμμα
Σύνδεσμοι με πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό: Η σελίδα της παράστασης: https://www.facebook.com/pages/Hamlet-that-punk/854911341270135 Το ηχητικό σποτάκι της παράστασης: https://soundcloud.com/mary-maragoudaki https://www.facebook.com/theatre.workshop.mary.maragoudaki http://marymaragoudaki.wix.com/theatre-workshop
|