Θωμάς Βελισσάρης

Ανατρέποντας τον εαυτό του

Με εκκίνηση τους «Αχαρνής» του Αριστοφάνη, πέντε ηθοποιοί οδηγούν τους θεατές σ' ένα σατιρικό ολοκαύτωμα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας -ή ό, τι εκλαμβάνεται ως πραγματικότητα- καταργώντας πλήρως κάθε θεατρική σύμβαση -ή ό, τι θεωρείται θεατρική σύμβαση- με στόχο την ανατροπή του πολιτικού σκηνικού -ή ό,τι θεωρείται πολιτικό σκηνικό.

Ο Θωμάς Βελισσάρης, ιδρυτικό μέλος του θεάτρου τέχνης «Ακτίς Αελίου» παίζει, σκηνοθετεί και έχει γράψει το «Αχταρμίξ 3-Όλα εδώ πληγώνονται», την τρίτη εκδοχή μιας ξεκαρδιστικής κωμωδίας που είδαμε πέρσι και που παίζεται ξανά φέτος στην Αθήνα για τους πολλούς και φανατικούς θαυμαστές της. Συναντηθήκαμε ένα μεσημέρι στα Εξάρχεια  και μου μίλησε για το Αχταρμίξ αλλά και για το πνεύμα της ξεχωριστής αυτής ομάδας της Θεσσαλονίκης που στηρίζει με την ποιότητα και το ήθος του ο Νίκος Σακαλίδης και που έχει εξαιρετικές παραστάσεις στο ενεργητικό της, ενώ φέτος γιορτάζει τα δέκα της χρόνια.

Μίλησε μου για την παράσταση και τη σχέση της με τους αριστοφανικούς «Αχαρνής».

Είναι κατ’ αρχάς μία παράσταση που βασίζεται στους Αχαρνείς του Αριστοφάνη με μουσικοθεατρική προσέγγιση. Οι πέντε ηθοποιοί που παίζουν είναι και οι μουσικοί, η ορχήστρα μας επί σκηνής κι ο θίασος ταυτόχρονα.  Νομίζω το σημαντικότερο είναι αυτό. Η ιδέα είναι από τον «Αριστοφάνη που γύρισε από τα θυμαράκια» του Σαββόπουλου.  Υπάρχει ένας αφηγητής που μας διηγείται την ιστορία κι οι μουσικοί που γεμίζουν τα χορικά μέρη του έργου.  Μετά διευρύνθηκε  κάπως αυτή η παράσταση κι έφτασε να είναι το Αχταρμίξ 3  που παρουσιάζεται τώρα στην Αθήνα.  Που είναι και πιο θεατρική εκδοχή γιατί πλέον υπάρχουν οι ρόλοι.

Οι ρόλοι οι οποίοι αν θυμάμαι καλά αποτελούν παράλληλα και τα μέλη του χορού.

Ναι. Στις πρόβες μετά την πρώτη εκδοχή, που υπήρχαν μόνο οι μουσικοί κι ένας αφηγητής, άρχισαν να δημιουργούνται οι ρόλοι οπότε κι εγώ όσον αφορά το κείμενο, άρχισα να ακολουθώ πολύ περισσότερο το έργο του Αριστοφάνη παρά του Σαββόπουλου, στη δομή του.  Φυσικά δεν θα είχαμε καμία οικονομική δυνατότητα για να ανεβάσουμε το έργο αν ο Σαββόπουλος δεν μας παραχωρούσε τα δικαιώματα. Ήταν από την αρχή στο πλευρό μας κι η μουσική του κυριαρχεί στην παράσταση.

Μια κωμωδία του Αριστοφάνη ή μια φάρσα για την εποχή μας;

Το έργο έχει ανάγκη να δίνει την αίσθηση της φάρσας. Γίνεται μια πρόταση πάνω στο έργο του Αριστοφάνη. Δώσαμε μια νότα όσον αφορά το εύρημα της ελεύθερης κοινότητας. Όπου όλοι οι Αθηναίοι μπαίνουν στη λογική μιας ουτοπικής κοινωνίας, όπου δεν υπάρχουν χρήματα ούτε τέτοιου είδους συναλλαγές  αλλά μόνο ανταλλαγές προϊόντων.  Με αφορμή πάντα την κίνηση του Δικαιόπολη να κάνει μόνος του συνθήκη με τους Σπαρτιάτες. Εν τέλει παρασύρεται όλη η πόλη και φτιάχνουν μια δική τους ουτοπική κοινωνία μέσα στην οποία μπορούν να κάνουν τις επιλογές τους λειτουργώντας σε μια διαρκή γιορτινή ατμόσφαιρα πάντα, που έχει κατακλύσει την πόλη.

Μια κοινωνία αναρχική θα έλεγα που έχει όμως έναν άρχοντα, τον άρχοντα της γιορτής, ένα βασιλιά καρναβαλιού.

Ναι ακριβώς. Και υπάρχουν τέτοιες νύξεις στην παράσταση. Σ’ αυτές τις γιορτές καίγεται κι ένας καρνάβαλος.  Ο οποίος στην δική μας περίπτωση είναι άψογα ντυμένος, γραββατωμένος,   ο τέλειος βουλευτής ή ο τέλειος γιάπις και καίγεται στη μέση του έργου. Για να μπορέσουν μετά όλοι να ζήσουν με πολύ πιο ελεύθερους όρους.  Δεν είναι τυχαίο πως μέχρι να καεί αυτός ο καρνάβαλος βρίσκεται ψηλά. Κοιτάζει τα πάντα από ψηλά  ως τη στιγμή που αποκαθηλώνεται.

Το βασικό πρόσωπο που προσπαθεί να φέρει τον κόσμο σε μία άλλη κατάσταση είναι ο αφηγητής.

Που είναι ένα ξεχωριστό πρόσωπο, ένας ρόλος. Για να πω την αλήθεια παίζεται με τους δικούς μου όρους οπότε στηρίχτηκα στο κείμενο που έγραψα. Χλευάζει όλους όσοι περνάνε μέσα απ’ το έργο. Σύμβολα χιλιάδων χρόνων που παραμένουν τα ίδια. Κάτι που μας προέκυψε από τις πρόβες ακόμα και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι η ίδια η παράσταση ανατρέπει τον εαυτό της.  Οι ηθοποιοί σχολιάζουν αυτό που κάνουν. Πολλές φορές γίνονται λάθη κι ο θίασος διαλύεται, προκύπτει ένας καυγάς  κι έτσι έχουμε διαλλείματα τα οποία χαλαρώνουν το κοινό. Δεν υπήρχε ως φιλοσοφία από πριν. Προέκυψε και το κρατήσαμε γιατί δίνει χρόνο στο θεατή να ενταχτεί τελικά σ’ αυτή την παρέα κι όχι απλά να παρακολουθεί το θέαμα. Είναι θεμιτό, επιτυχία θα έλεγα, να συμμετέχει το κοινό σ’ αυτή την ουτοπική κοινωνία για όσο κρατάει, για τριάντα σκηνικά λεπτά δηλαδή. Έχουμε και αντιδράσεις αρνητικές όπου το κοινό είναι παγωμένο για ένα διάστημα.

Ο Αριστοφάνης ήταν πολύ συντηρητικός. Η παράσταση όμως είναι πολύ προοδευτική.

Ναι είναι συντηρητικός ο συγγραφέας αυτός. Και δεν μου προκάλεσε ποτέ την επιθυμία να τον ανεβάσω όπως είναι . Όμως θεωρώ τις ιδέες του εξαιρετικές, πρωτότυπες κι αξεπέραστες εν τέλει. Όπως ας πούμε το «γυναίκες κάνουν αποχή από το σεξ για να πείσουν τους άντρες σταματήσουν τον πόλεμο»,  μια ιδέα ασύλληπτη και πολύ μοντέρνα. Και στους Αχαρνείς, «κάποιος που κάνει μόνος του συνθήκη ειρήνης». Αν το σκεφτεί κανείς μόνο ως ιδέα είναι ασύλληπτο κι αξεπέραστο. Αλλά πιστεύω πως αν δεν επιχειρούμε νέες, έξυπνες προσεγγίσεις στα έργα του Αριστοφάνη, ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι που ήδη το ξέρουμε απέξω. Σκηνοθετικά δεν ξέρω τι καινούργιο μπορεί να προσφέρει κανείς, Έδειχνε τι ποιητής είναι στα λυρικά του μέρη αλλά νομίζω πως δεν έχει πια ενδιαφέρον να προστίθεται απλά μια ακόμα σκηνοθεσία πάνω στα έργα του έτσι όπως είναι.

Εκτίμησα το γεγονός πως στην ξεκαρδιστική σας παράσταση αποφύγατε το τηλεοπτικό χιούμορ, που τελευταία πολύ συνηθίζεται...

Έχουμε βγάλει την τηλεόραση από τη ζωή μας. Είναι πολύ ισχυρό μέσον και μπορεί να σε καθοδηγήσει χωρίς να το καταλαβαίνεις.  Δεν έχουμε σχέση μ’ αυτό κι έτσι προστατευόμαστε από τέτοιου τύπου αναφορές. Κάτι που έχει γίνει συνηθισμένο, σε μια κοινωνία που περνάει τρομακτική παρακμή.  Πάντως αυτά που έχω δει φέτος από Αριστοφάνη, μια άλλη λογική έχουν. Δεν ακούγεται πια Αριστοφάνης. Καπελώνουν οι σκηνοθέτες το έργο.  Αυτός επίσης δεν είναι δρόμος. Έτσι αρχίζει και φεύγει το βάρος κι απ’ την υποκριτική η οποία απαιτείται στον Αριστοφάνη. Δεν βλέπεις ηθοποιούς που να μπορούν να σηκώσουν το βάρος μιας αμιγώς λαϊκής κωμωδίας, όχι λαϊκίστικης, ούτε επιθεωρησιακής, ούτε τηλεοπτικής, αλλά αμιγώς λαϊκής.  Βλέπουμε περσόνες να παίζουν τους εαυτούς τους με αφορμή τον Αριστοφάνη αντί για τους ρόλους των έργων του.

«Εκτός άξονος». Μίλησέ μου για μία από τις πιο δυνατές ομάδες της Θεσσαλονίκης.

Εμείς φέτος κλείνουμε δέκα χρόνια. Στη φιλοσοφία του δασκάλου μας του Νίκου Σακαλίδη που είναι και καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου, είναι να υπάρξει συνέχεια σ’ αυτό το θέατρο και δούλεψε πολύ σκληρά γι’ αυτό. Επέμενε πολύ στο να ξεπεραστούν οι βασικοί σκόπελοι και τα σημαντικά εμπόδια που θα μας σταματούσαν στα τέσσερα ή στα επτά χρόνια, τα οποία κυρίως έχουν να κάνουν με εγωισμούς, που διαλύουν τέτοιες προσπάθειες. Ξεπεράσαμε δύο μεγάλες κρίσεις του θιάσου, με δικό του κυρίως αγώνα.  Αν δεν ήταν αυτός ούτε διετία δεν θα κρατούσε αυτή η ομάδα. Θ γινόταν κάτι άλλο, μια προσωποκεντρική υπόθεση όπως συνήθως γίνονται αυτά από ένα σημείο και μετά στη χώρα μας. Δεν το επέτρεψε αυτό ο δάσκαλός μας και μας έκανε να καταλάβουμε γιατί δεν έπρεπε να το επιτρέψουμε κι εμείς ποτέ. Δηλαδή το μέλημά μας να είναι το να ανανεώνεται διαρκώς ο θίασος και το να μοιραζόμαστε με άλλους αυτήν την πολύ ισχυρή εμπειρία που είχαμε μέχρι τώρα στη ζωή μας. Τα πράγματα και στο θέατρο και στη ζωή δεν γίνεται να τα κάνει κανείς μόνος του. Και για να συνευρεθούμε θα πρέπει να υπάρχουν ευγενείς και ειλικρινείς προθέσεις κι επιθυμίες. Έχουμε πια ένα ιστορικό 16 παραστάσεων με ένα ρεπερτόριο πολύ ετερόκλητο. Αυτό ήταν ένα από τα μεγαλύτερα μαθήματα. Εγώ από τον Σακαλίδη διδάχτηκα πολλά και για την σκηνοθεσία. Για τον τρόπο που ανιχνεύουμε ένα έργο, για τις προθέσεις με τις οποίες το ανεβάζουμε... Είναι ένα ταξίδι μάθησης και γνώσης. Τελικά το ξεχωριστό είναι ότι αναδεικνύονται τα έργα κι όχι οι παραστάσεις κι οι σκηνοθετικές αντιλήψεις. Αν είσαι ανοιχτός στο να ανατρέπεις τον εαυτό σου αυτό το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ. Είναι επιλογή ζωής και σε ανανεώνει. Αλλά κάθε ανανέωση είναι σκληρή τη στιγμή της σύγκρουσης. Μετά βέβαια ανθίζει το καινούργιο ως τη στιγμή που θα έρθει η επόμενη ανανέωση. Αυτή τη γνώση πρέπει να την έχει κανείς για να μην βολεύεται και να μην θεωρεί τα πράγματα δεδομένα.

Δέκα χρόνια λοιπόν...

Και ετοιμάζουμε μια γιορταστική παράσταση στο καφωδείο  «Το Ελληνικό» που θα αφορά την ίδια την πόλη με κείμενα του Παλαμιώτη τα οποία αναφέρονται σε ιστορικές συνθήκες της πόλης από το -50 ως το -80. Η μουσική είναι από ρετρό μεσοπολεμικό μέχρι εβραϊκές μελωδίες,  λαϊκά τραγούδια της δεκαετίας του -60, ρεμπέτικα και άλλα. Ένα βαριετέ με έντονες και φανταχτερές περσόνες και βασισμένο στη δομή της οπερέτας.  Μονόλογοι προσώπων, ηθοποιών, τραγουδιστών, συγγραφέων με παρεμβολές από την πολιτική επικαιρότητα της εποχής. Κάθε φορά θα καλούμε ένα καλλιτέχνη στον οποίο θα δίδεται χρόνος να μιλήσει για την πόλη και να πει κι ένα τραγούδι.

Η άλλη μας γιορταστική διοργάνωση ανήκει στον Νίκο Σακαλίδη  και αφορά συνεργασίες με ανθρώπους της πόλης. Στο Αλεξάντερπλατς  που θα ανέβει το Δεκέμβρη σε σκηνοθεσία του ίδιου, θα συμμετέχει η Λίνα Λαμπράκη, θα κάνει κοστούμια και σκηνικά η Μένη Τριανταφυλλίδη...

Επίσης θα ανέβει ένα καινούργιο έργο του Δημητριάδη, θεατρικό, που το γράφει ειδικά για το θίασο μας και που θα το ανεβάσει ο Νίκος ο Σακαλίδης την Άνοιξη.

Τέλος θα βγουν DVD με όλες τις παραστάσεις του θεάτρου μας καθώς κι ένα λεύκωμα με υλικό και φωτογραφίες των παραστάσεων και φυσικά θα οργανώσουμε και δυο-τρία πάρτι.

Τα οποία είναι απαραίτητα. Ακόμα και τώρα που η οικονομική μας κατάσταση δεν είναι καλή.

Κυρίως τώρα. Άλλωστε αν είμαστε ενωμένοι κι αγαπάμε τη δουλειά μας, κάποιο τρόπο θα βρούμε να συνεχίσουμε.

Σας εύχομαι καλή επιτυχία σε όλα.

Η μουσικοθεατρική παράσταση «ΑΧΤΑΡΜΙΞ 3 - ΟΛΑ ΕΔΩ ΠΛΗΓΩΝΟΝΤΑΙ», σε κείμενο και σκηνοθεσία του Θωμά Βελισσάρη, ανεβαίνει στο STUDIO ΑΡΓΩ, από την Παρασκευή 1η έως την Κυριακή 17 Οκτωβρίου, για 13 μόνο παραστάσεις.

Παίζουν: Θεανώ Αμοιρίδου

Θωμάς Βελισσάρης

Δέσποινα Καλπενίδου

Γιάννης Μόμτσιος

Γρηγόρης Παπαδόπουλος 

Η μουσική της παράστασης βασίζεται κυρίως στο έργο του Διονύση Σαββόπουλου, «Ο Αριστοφάνης που γύρισε από τα θυμαράκια». 

Θέατρο Αργώ 

Ελευσινίων 15, Μεταξουργείο
Τηλ/Fax: 210 5201684