Ελένη Γκασούκα : Τα ελαττώματα, πηγή δημιουργίας!

 Από τη Μαρία-Ελένη Κωτσάκη

Αγαπάς την αδυναμία του άλλου, αυτό που θέλει να σου κρύψει.

 Περπατήσαμε αρκετά με την Ελένη μέχρι να βρούμε το καφέ που θα μας άρεσε για να κάνουμε τη συνέντευξη, και μιλήσαμε πολύ μέχρι να ανοίξω το μαγνητόφωνο. Τελικά, με αφορμή αυτή τη συνέντευξη κατάλαβα ότι είχα απέναντι μου μια γυναίκα που αγαπά πολύ την δουλειά της, και είναι πλήρως απενοχοποιημένη όσον αφορά στις αδυναμίες της, που δεν κυνηγά την τελειότητα και που κάνει και τον άλλο να νιώθει εξ ίσου άνετα μ’ αυτήν.

Μίλησέ μου για τη μέχρι τώρα καριέρα σου.

Σπούδασα χορό στη σχολή της Ραλλού Μάνου, απ’ όπου και αποφοίτησα ως χορογράφος και δασκάλα χορού. Έπειτα συμμετείχα στις παραστάσεις του Εθνικού χοροδράματος κάνοντας περιοδείες τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Το θεωρώ μεγάλο σχολείο γιατί με έκανε να αγαπήσω την Ελλάδα, τόσο μέσα από τη θεματολογία των χορογραφιών, όσο και εξ αιτίας των συναντήσεών μου με πολλούς και σημαντικούς ανθρώπους. Έπειτα πήγα για δύο χρόνια στη Γαλλία, σε μία ομάδα νεοκλασικού χορού του Casoulliano. Εκεί, συνειδητοποίησα τις συνθήκες δουλειάς που επικρατούσαν στο εξωτερικό. Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα προσλήφθηκα στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο «Αέναο Χοροθέατρο» του Daniel Lomel και δούλεψα εκεί για οκτώ χρόνια. Ακόμα, υπήρξα μέλος του «Μικρού Χορευτικού Θεάτρου» της Λίας Μελετοπούλου, όπου και είχα τη δεύτερη επαφή μου με το χοροθέατρο. Το μεγαλύτερο κομμάτι των σπουδών μου έγινε μέσα από την ίδια τη δουλειά, κι αυτό ήταν πολύ σημαντικό, γιατί δεν πήγα να σπουδάσω μετά το δίπλωμά μου στο εξωτερικό, αλλά έδινα οντισιόν. Έτσι, αν και σε μικρή ηλικία, έπρεπε να φερθώ ως επαγγελματίας, σε απαιτήσεις δύσκολες και διαφορετικές από τα Ελληνικά δεδομένα. Τότε οι συνθήκες του χορού στην Ελλάδα ήταν αλλιώτικες απ’ ότι σήμερα, που οι νέοι άνθρωποι έχουν γνώση και τεχνική και από το εξωτερικό.

Σκέφτηκες ότι λόγω συνθηκών θα ήταν πιο εύκολο να δουλέψεις στο εξωτερικό;

Όχι· για μένα το εξωτερικό ήταν παράλληλες σπουδές που γίνονταν μέσα από δουλειά. Έτσι κι αλλιώς, ο καλλιτέχνης θέλει να δημιουργήσει στη χώρα του, και να βρει ανταπόκριση της δουλειάς του από ανθρώπους που μιλάνε την ίδια γλώσσα με εκείνον.

Ποιο ήταν το έναυσμα για να αρχίσεις να γράφεις θεατρικά έργα;

Μετά τη συμμετοχή μου ως χορογράφος στην τελετή λήξης των ολυμπιακών αγώνων το 2004, όπου ήρθα σε επαφή με πολλά άτομα, 3000 ήταν μόνο οι εθελοντές. Όταν τελείωσε όλο αυτό το δύσκολο πανηγύρι με τις, ολυμπιακών διαστάσεων, δυσκολίες, αποφάσισα ότι έπρεπε να γράψω. Ανέκαθεν έγραφα αλλά τα πετούσα... Τότε αποφάσισα ότι ήθελα να επικοινωνήσω με έναν άλλο διαφορετικό τρόπο.

Τι σε εμπνέει στο ξεκίνημα της συγγραφής ενός έργου;

Ξεκινάω να γράφω μέσα από μια κίνηση, από μια εικόνα από το καθετί που μπορεί να μου προκαλέσει έκπληξη, απορία ή θαυμασμό το παρατηρώ και εστιάζω σε αυτό.

Ποια ήταν η εικόνα για να γράψεις τη «Φουρκέτα»;

Είμαι αρκετά καρκινοφοβική και ξέρω ότι το μπρόκολο κάνει καλό στον καρκίνο. Αυτό ήταν και το πρώτο μου έναυσμα αλλά και η πρώτη φράση του έργου. Μετά δημιουργήθηκε το υπόλοιπο.

Μίλησέ μου για την υπόθεση του έργου.

Τη «Φουρκέτα» ξεκίνησα να τη γράφω όταν έπρεπε να αναθεωρήσω κι εγώ η ίδια κάποια πράγματα. Είναι η ιστορία μιας γυναίκας, της Αλίκης, η οποία πιεσμένη από διάφορες καταστάσεις μέσα στο σπίτι και ενώ είναι βαριά άρρωστη, αποφασίζει να κάνει πραγματικότητα ένα ανεκπλήρωτο όνειρό της, κάτι που δεν πίστευε ποτέ ότι θα μπορούσε να καταφέρει. Τελικά το πετυχαίνει ακόμα και στο χείλος του γκρεμού, στις τελευταίες στιγμές της ζωής της. Όσο δραματικό κι αν φαίνεται δεν είναι έτσι. Ασχολείται με την ίδια τη ζωή. Ήταν δύσκολο και για μένα να το γράψω, αλλά και για τους ηθοποιούς να το παίξουν. Όταν πραγματεύεσαι τέτοια θέματα, επειδή το κοινό μπορεί να βρει πολλά κοινά σημεία με τους ρόλους, είναι δύσκολο να κρατήσεις τις ισορροπίες. Άλλα το έργο, όπως και η ζωή, έχει πολλές όψεις, άλλοτε επικρατεί το λυρικό, άλλοτε το κωμικό κι άλλοτε το γελοίο.

Τι σημαίνει για σένα φουρκέτα;

Αυτό ακριβώς που λέγεται και στο έργο, ότι ανά πάσα στιγμή μπορείς να κάνεις στροφή 180^ο μοιρών, όπως είναι κι η φορά μιας φουρκέτας και να ακολουθήσεις το όνειρό σου, ανεξάρτητα αν θα το πετύχεις ή όχι. Τουλάχιστον θα ’χεις διανύσει τη διαδρομή. Ακόμα κι αν έχεις μεγαλώσει πρέπει να το παλεύεις όπως και να’ χει. Αυτή όμως την απλή διαπίστωση για να την καταλάβω, έπρεπε να γράψω αυτό το έργο. Είναι αλλιώς η θεωρία και αλλιώς η πράξη.

Η Αλίκη παίρνει απόφαση να πραγματοποιήσει το όνειρό της στο τέλος της ζωής της. Πιστεύεις ότι ο φόβος του θανάτου μπορεί να είναι κινητήριος δύναμη;

Φυσικά και μπορεί αλλά δεν είναι μόνο αυτό που την κινητοποιεί. Είναι η απιστία του άντρα της, το ότι ο γιος της είναι εθισμένος σε ναρκωτικές ουσίες. Όλα αυτά με βοηθάνε να την αναγκάσω να σκεφτεί τον εαυτό της και όταν το κάνει αυτό, συνειδητοποιεί ότι και οι δικοί της άνθρωποι έτσι την ήθελαν.

Το κάθε μέλος της οικογένειας της Αλίκης ζει στο δικό του κόσμο, εκτός από εκείνη, η οποία συνεχώς προσπαθεί να διορθώσει τα πάντα γύρω της. Πιστεύεις ότι αυτός είναι ο ρόλος της μάνας και της συζύγου;

Για μένα είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Η Αλίκη είναι μια ξεχωριστή περίπτωση. Οι άλλοι γύρω της ζουν στην πραγματικότητα, ενώ εκείνη ζει στο δικό της κόσμο, όπου και νομίζει ότι μπορεί να τα διορθώσει όλα, ότι αν θυσιαστεί και δώσει όλο της τον εαυτό, όλα θα είναι μια χαρά. Γι’ αυτό αφήνω την Αλίκη (Μαρία Καβογιάννη) να παραμένει με κλειστά μάτια ακόμα και την ώρα της υπόκλισης και πρέπει να πάει να τη σκουντήσει ο Κώστας (Κώστας Κόκλας) για να συνέλθει. Τελικά, καθένας για μπορεί να επικοινωνεί με τον εαυτό του πρέπει να κλείνεται στον κόσμο του, όχι για τους άλλους.

Αν όμως ισχύσει αυτό, πώς θα επικοινωνούμε μεταξύ μας;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να μπεις στο δικό σου κόσμο. Δεν μπορείς να ζεις συνέχεια μέσα από τους άλλους. Πρέπει να τον ανακαλύψεις αυτόν το δικό σου κόσμο και να τον κατανοήσεις, να τον δικαιώσεις, να τον ακολουθήσεις, μόνο για σένα τον ίδιο.

Πιστεύεις ότι η αληθινή επικοινωνία ξεκινάει όταν λέγονται κάποιες αλήθειες που είναι δύσκολο να ειπωθούν;

Όπως ακριβώς γίνεται στο έργο, το ίδιο ισχύει και στη ζωή, Αν και η αλήθεια μπορεί να λέγεται με δυο λέξεις, συνήθως δεν τη λέμε. Μπλέκουμε σε διάφορα ψέματα και βιώνουμε το ψέμα σαν αλήθεια. Νομίζω ότι αυτό γίνεται από παρανόηση και φόβο. Ο φόβος του θανάτου και της μικρής σε διάρκεια ζωής, οδηγεί τις πράξεις μας. Βασικά η Αλίκη, πρώτα παραδέχεται κάποια πράγματα στον εαυτό της και μετά τα ξεκαθαρίζει στους άλλους. Ύστερα όλα παίρνουν το δρόμο τους. Μετά το θάνατο της Αλίκης, ο γιος της παίρνει απόφαση να ξεκολλήσει από την υπερπροστασία και την ασφάλεια του σπιτιού του και να προσπαθήσει να σταθεί μόνος του στα πόδια του.

Σε αυτό συμβάλλει και ο θάνατος της μητέρας του;

Ασφαλώς, ο θάνατος του γονιού είναι ένα πολύ δυσάρεστο γεγονός αλλά οδηγεί το παιδί στην πραγματική ενηλικίωσή του. Όσο μεγάλος κι αν είσαι, μόνο όταν χάσεις τους δικούς σου μεγαλώνεις και ωριμάζεις πραγματικά.

Εσύ έχεις φοβία θανάτου;

Ναι, παλιότερα είχα πιο πολύ, τώρα προσπαθώ να το μετριάσω. Συνήθως μέσα από το γράψιμο παρατηρώ τους φόβους μου και πιστεύω ότι ο καθένας βλέποντας το πρόβλημα μπορεί να ανακαλύψει τη δική του λύση. Η λύση δεν μπορεί να ’ναι κοινή για όλους.

Τι πιστεύεις ότι βοηθάει την Αλίκη να λυτρωθεί από το φόβο της;

Η Αλίκη κάνει τεράστια προσπάθεια να κρατηθεί από τα κεκτημένα της, αλλά στο τέλος κάνει την υπέρβασή της, και αφού κάνει την υπέρβασή της δεν υπάρχει επιστροφή, το ποτάμι δε γυρίζει πίσω. Είναι πια αναγκασμένη να το κάνει.

Αν είχε ακολουθήσει το όνειρό της από την αρχή, η ζωή της θα ήταν διαφορετική;

Βέβαια, όσο πιο νωρίς το κάνεις τόσο πιο ισορροπημένος είσαι κι εσύ ο ίδιος και κατ’ επέκταση και οι σχέσεις σου με τους άλλους. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να το κάνεις μόνος σου. Την Αλίκη στηρίζει όλη της η οικογένεια. Είναι δύσκολο να καταλάβεις ότι πρέπει να κάνεις την προσωπική σου υπέρβαση, από φόβο ακολουθείς τους άλλους. Γι’ αυτό θαυμάζω τους ανθρώπους που το καταλαβαίνουν νωρίς.

Πώς κατάφερες να σκηνοθετήσεις την παράσταση σαν μια «χορογραφία»;

Δεν έχω κανένα σχεδιασμό. Όταν πηγαίνω στην πρόβα είμαι μόνο σκηνοθέτης και χορογράφος. Δηλαδή αντιμετωπίζω το κείμενο σαν να ’ναι κάποιου άλλου. Η ανθρώπινη κίνηση είναι το αντικείμενο της δουλειάς μου. Μεγάλο ρόλο παίζουν οι ίδιοι οι ηθοποιοί, κάποιοι έχουν καλύτερη κίνηση και από τους πιο έμπειρους χορευτές, γιατί έχουν πιο ανθρώπινη πιο φυσιολογική κίνηση. Μ’ ενδιαφέρει η δυσκολία της κίνησης, μ’ ενδιαφέρει κυρίως σε σχέση με το πώς προσεγγίζεις τους θεατές. Την τέχνη πρέπει να την αισθάνεται το κοινό, να μην του είναι απόμακρη. Ακόμα και αν δεν την καταλαβαίνει εντελώς, πρέπει να του γεννά συναισθήματα. Τέχνη δεν είναι αυτό που μπορούν να καταλαβαίνουν κάποιοι, ενώ κάποιοι άλλοι αποκλείονται. Είναι ευθύνη του δημιουργού να μεταδώσει σ’ όλο τον κόσμο τη μαγεία της τέχνης. Θέλει πίστη, πάθος, να καταθέτεις την ψυχή σου γενικά στην ζωή, πόσο μάλλον στην τέχνη.

Μίλησέ μου για τους συντελεστές της παράστασης.

Είχα γνωριστεί με τη Μαρία Καβογιάννη σε μια άλλη παράσταση και όταν έγραψα τον πρώτο μονόλογο του έργου, αμέσως κατάλαβα ότι ο ρόλος ήταν για εκείνη. Όλο τον καιρό προσπαθούσα να σκεφτώ μια άλλη εναλλακτική σε περίπτωση που αρνιόταν και δεν έβρισκα. Αν λοιπόν αρνιόταν, απλώς δεν θα έκανα την παράσταση. Για εκείνη και για τον Κώστα (Κόκλα) πιστεύω ότι η διάρκεια που έχει η παρουσία τους στο χώρο δεν είναι καθόλου τυχαία. Από την αρχή ήταν γεμάτοι πίστη και αυτό που τους ζητούσα το έκαναν δέκα φορές καλύτερο. Με το Θανάση (Αλευρά) συνεργαζόμαστε πολλά χρόνια. Είναι πολύ ταλαντούχος και φύσει πρωταγωνιστής κι ένα υπέροχο παιδί με μυαλό που με τιμά με την παρουσία του στο έργο. Η Ματίνα (Νικολάου) είναι αγαπημένη μου ηθοποιός. Ο Μπάμπης (Γιωτόπουλος) είναι ένας υπέροχος και με μεγάλη πείρα ηθοποιός, ο οποίος υποδύεται σπουδαία τον παππού της οικογένειας. Ο Πάρις (Λύκος) δίνει τον καλύτερό του εαυτό. Τέλος, η Βίκυ (Ταγκούλη) η οποία εκτός από τον ρόλο της κρατάει και το τραγουδιστικό κομμάτι του έργου, έχει σπουδαία φωνή, άποψη και μεγάλο μέλλον μπροστά της. Χαίρομαι πολύ που με εμπιστεύτηκαν και με στήριξαν όλοι οι συντελεστές της παράστασης.

Πώς κατάφερες να τους οδηγήσεις να ερμηνεύσουν τους ρόλους όπως τους ονειρεύτηκες;

Είμαι καλή στην επιλογή των συνεργατών μου, ήξερα ότι θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε. Είναι πολύ τρυφεροί άνθρωποι με βαθύ καλλιτεχνικό ένστικτο και επαγγελματισμό και είμαι ευγνώμων για όλους τους. Ο ηθοποιός είναι συν-δημιουργός. Αυτός εκτίθεται απόλυτα και υλοποιεί αυτό που ο συγγραφέας ονειρεύτηκε. Δημιουργώ ομάδες ανθρώπων και κάνω παραστάσεις μέσα από πολλή δουλειά.

Αν σου προτείνουν κάτι, το αποδέχεσαι;

Βέβαια, αρκεί αυτό που μου προτείνουν να’ ναι σύμφωνο με το σκηνοθετικό δρόμο που έχει επιλεγεί από μένα. Πολλές φορές έχω ακολουθήσει προτάσεις των ηθοποιών και τις έχω εντάξει στο έργο. Απλώς, ο σκηνοθέτης είναι αυτός που παίρνει την τελική απόφαση και όλη την ευθύνη. Συνήθως στις παραστάσεις μου παίζει μεγάλο ρόλο η μουσική, και υπάρχει ένας εσωτερικός ρυθμός τον οποίο πρέπει να αντιληφθούν οι ηθοποιοί. Μέσα στην παράσταση, όταν η Αλίκη δηλώνει πως είναι άρρωστη, υπάρχει μια μεγάλη παύση. Έχω δώσει την ελευθερία στη Μαρία και στο Θανάση να ξεκινήσουν την επόμενη σκηνή όταν ολοκληρωθεί ο ρυθμός αυτής της σκηνής, με απόλυτη εμπιστοσύνη στο ένστικτό τους.

Γιατί κάνεις θέατρο;

Αυτό ξέρω να κάνω. Από δεκαέξι χρονών είμαι μέσα στο θέατρο. Εκεί απελευθερώνομαι και χαλαρώνω, εκεί νιώθω σαν στο σπίτι μου. Πιστεύω όμως επίσης, πως είναι ένας τρόπος για να παίρνω και να δίνω αγάπη. Έτσι κι αλλιώς όλα κρίνονται από το αποτέλεσμα, αλλά τουλάχιστον ξεκινάω με τίμια πρόθεση, καταθέτω την ψυχή μου και θέλω να επικοινωνήσω με τον κόσμο... Ακόμα κι αν δεν τα καταφέρω, τουλάχιστον θα φανεί η πρόθεσή μου. Είμαι ερασιτέχνης!

Συγγραφέας, σκηνοθέτης, χορογράφος. Ποια ιδιότητά σου σε εκφράζει περισσότερο;

Όλα τα αγαπάω με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που μου αρέσει πιο πολύ είναι η συνολική θέαση μιας παράστασης, το να στήνω μια παράσταση. Υπάρχουν φορές που βλέπω τις αδυναμίες μιας παράστασης προσπαθώ να τις διορθώσω αλλά δεν γίνεται τέλεια. Δεν πιστεύω στην τελειότητα! Πίσω από αυτές τις αδυναμίες κρύβομαι εγώ και τις αγαπάω. Η αγάπη αν δεν εμπεριέχει λύπη, δεν είναι αγάπη, είναι θαυμασμός. Αγαπάς την αδυναμία του άλλου, αυτό που θέλει να σου κρύψει.

Ποια είναι η δική σου αδυναμία;

Έχω όλες τις αδυναμίες που έχει κάθε άνθρωπος, αλλά προχωράω πάντα με πίστη στον άνθρωπο. Επιθυμώ να ανακαλύπτω τα δικά μου «θέλω», αλλά όχι ασύδοτα, προσπαθώντας πάντα να μην πληγώνω τους άλλους. Η επιμονή στις δυσκολίες είναι το μεγαλύτερο προτέρημα. Συνήθως βομβαρδιζόμαστε από άσχημα νέα και ειδήσεις. Πιστεύω πως πρέπει να μην πανικοβαλλόμαστε και να συγκεντρωνόμαστε σε αυτό που θέλουμε να κάνουμε.

Ποιο ελάττωμα της ανθρώπινης φύσης σ’ ενοχλεί περισσότερο;

Πολλά ελαττώματα με θυμώνουν πολύ όπως η αδικία, η επιπολαιότητα αλλά όλα τα καταλαβαίνω είναι κομμάτια του εαυτού μας, άρα και πηγή δημιουργίας για μένα. Αν επισημαίνεις σ’ έναν άνθρωπο το ελάττωμά του, θα νιώσει τόσο άσχημα και ένοχος κι εκεί θα τον αγαπήσεις. Άλλωστε, δεν έχουν μάθει όλοι οι άνθρωποι να συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο.

Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια; Οι «ήρωες» που απέκτησαν τόσο φανατικό κοινό θα ξανανεβούν;

Οι «Ήρωες» είναι το σπίτι μου, δεν τελειώνουν, αν και είναι δύσκολη παράσταση και θέλει πολλή δουλειά. Ετοιμάζω καινούρια κείμενα και ελπίζω του χρόνου το χειμώνα να ξανανεβούν. Έτσι όπως γράφω για τους «ήρωες» άναρχα, έτσι είμαι και εγώ. Τους αγαπάω κι εγώ πάρα πολύ αλλά κι ο κόσμος. Υπήρχαν θεατές που είχαν δει την παράσταση δέκα φορές. Τόσο σε εμένα όσο και στο Θανάση μας έχουν λείψει. Αμέσως μετά έχω υπόψη  μου ένα καινούριο θεατρικό έργο που θέλω να γράψω.