Περιμένοντας τον Γκοντό

του Σάμουελ Μπέκετ

Στην αναμονή ενός άγνωστου «τίποτα»

«..Πάντα βρίσκουμε κάτι για να ξεγελιόμαστε,  ε  Ντιντί; Για να νομίζουμε τάχα πως ζούμε…»

Το Κέντρο Θεατρικής Έρευνας Θεσσαλονίκης (ΚΘΕΘ), σε συμπαραγωγή με την ομάδα «Γκραν Γκινιόλ» παρουσιάζει το  αριστουργηματικό έργο «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμουελ Μπέκετ, σε σκηνοθεσία Στάθη Μαυρόπουλου.

Ο  συγγραφέας

Ο Ιρλανδός συγγραφέας του μοντέρνου «αντιθεάτρου» με τον ιδιόμορφο, ελλειπτικό, στυγνό θεατρικό του λόγο και τους «μπεκετικούς» αντιήρωες, βραβευμένος το 1969 με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, έμελλε με το έργο του Περιμένοντας τον Γκοντό, να  οριοθετήσει το σημείο εκκίνησης του σύγχρονου θεάτρου. Με το τέχνασμα της αποδόμησης και αφαίρεσης (απών πρωταγωνιστής, ήρωες δίχως ταυτότητα, απών σκηνικό, ακίνητος χρόνος, στερημένη πλοκή και χαρακτήρες)  καταργεί τις μέχρι τότε συμβατικές θεατρικές φόρμες.  Δάσκαλος του Σαρτρ και της Σιμόν Ντε Μπωβουάρ στο Ecole Normal Superieure, επιστήθιος φίλος του Τζέημς Τζόυς, ήταν βαθιά αφοσιωμένος στη σιωπή. Στις  φιλικές συναντήσεις μαζί του καταπιάνονταν με συζητήσεις που τις αποτελούσαν σιωπές και παύσεις που απηύθυνε ο ένας στον άλλο, γεμάτοι θλίψη. Για  τον  ιδιοφυή συγγραφέα του «Το τέλος του Παιχνιδιού», «Ο Μαλόουν πεθαίνει», «Το ακατανόμαστο» και «Η τελευταία ταινία του Κράππ» η τέχνη, είναι η αποθέωση της μοναξιάς. Μηδενιστής, αφοσιωμένος στην τέχνη,  δεν έπαψε στιγμή να προβληματίζεται πάνω στον άνθρωπο και την μοίρα του, την αποξένωση, την εγκατάλειψη, την παραίτηση. Ντροπαλός, (έχει μείνει στην ιστορία η απάντηση του «…Καταστροφή!...» που  ψιθύρισε μόλις πληροφορήθηκε ότι θα τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ), με δυσκολία να χειριστεί τις κοινωνικές επαφές,  τον τέταρτο κιόλας χρόνο της ακαδημαϊκής του καριέρας στο  Κολλέγιο Τρίνιτυ, απαρνιέται την καθημερινότητα, τη ρουτίνα  και το «κοινωνικό καθήκον» και παραιτούμενος από τη θέση του ακαδημαϊκού ξεκινάει μια περίοδο περιπλάνησης γράφοντας ποιήματα, διηγήματα, θεατρικά. Χρόνια μετά την άνοδό του στην κορυφή της διασημότητας παρέμεινε ως το τέλος ντροπαλός, ολιγόλογος, ταπεινός, γαλήνιος. Η εμπειρία από τα έργα του Μπέκετ είναι πολύ βαθειά και οδυνηρή. Μια ουσιαστική κατάδυση στο υποσυνείδητο. Είναι η εμπειρία του να έρχεται κανείς αντιμέτωπος με εσώτερους φόβους και αγωνίες. Είναι τέλος, το παράλογο της οδύνης της  ανθρώπινης ύπαρξης.

Το κείμενο

Ο Βλαντιμίρ και ο Εστραγκόν είναι  δύο  closard που έχουν πέσει μέσα στη δίνη ενός φαύλου κύκλου, ενός αδιεξόδου. Σε έναν «ακίνητο» τόπο και  στάσιμο χρόνο (οξύμωρο συναίσθημα για τον αναγνώστη και θεατή γιατί το έργο μας δείχνει σαφώς πως ο χρόνος τρέχει) ακινητοποιημένοι, αιωρούμενοι, δρουν, όχι στην ουσία δρώντας, αλλά παραιτούμενοι. Αξιοζήλευτοι για την δίχως όρια ελευθερία τους, αξιολύπητοι όμως για την ανικανότητα τους να προσδιορίσουν οτιδήποτε σχετίζεται με το παρελθόν ή ακόμα χειρότερα, με το μέλλον τους.  Χρειάζεται συχνά  ακόμα και να  υπενθυμίζει ο ένας στον άλλο το να «αγωνίζονται». Κωμικό ντουέτο από τη μια με το αδιάκοπο πηγαινέλα, τα νηπιακά παιχνίδια και τις άλογες στιχομυθίες τους,  τραγικοί  από την άλλη, μια που όπως λένε  και οι ίδιοι, δεν είναι μόνοι! Περιμένουν την… αναμονή! Η μόνη δράση που λαμβάνει τόπο είναι λεκτική. Ένας καταιγισμός από λέξεις με τη μάσκα του διαλόγου-επικοινωνίας, μια φλυαρία περισσότερο σιωπηλή και ά-λογη ως απάντηση σε ένα βαθύ υπαρξιακό κενό. Προσπαθούν να δράσουν όχι με πράξεις αλλά με στιχομυθίες, να επαναπροσδιορίσουν την ύπαρξη τους βασισμένοι στο αμφίβολο παρελθόν και  παρόν. Θαρραλέοι, που έχουν πάντα το κουράγιο της προσμονής -ελπίδας αλλά δειλοί, που δεν έχουν το κουράγιο να δώσουν τέρμα στην ψυχική διασπορά τους. Το σκοτεινό έργο «Περιμένοντας τον Γκοντό», έμελλε να προβληματίσει και να διχάσει πλήθος μελετητών. Οι εικασίες, οι διάφορες τοποθετήσεις και απόψεις περί  του κρυφού νοήματος  (ετυμολογικές ή μη) του «Godot», εξακολουθούν να διχάζουν  μέχρι σήμερα. Για τους αισιόδοξους, ο Γκοντό είναι ο Θεός, για κάποιους άλλους, ο θάνατος ή επίσης οποιαδήποτε άλλη ανάλυση ή γεγονός, τους καθησυχάζει ή τους εξυπηρετεί.  Ο ίδιος ο συγγραφέας δήλωσε, πως ακόμα και ο ίδιος δεν γνωρίζει ποιος είναι ο Γκοντό. Το στοιχείο όμως που κανείς δεν μπορεί να   αμφισβητήσει είναι αυτό της αναμονής.  Η ατέρμονη, η αιώνια αναμονή του όποιου συμβάντος. Η αναμονή ενός συμβάντος σίγουρου που θα δώσει νόημα  (ή και όχι!) στο άχαρο παρόν, στον λόγο, στις πράξεις, στο παρελθόν ή στο μέλλον μας. Ίσως γιατί  μόνο σε κατάσταση αναμονής αντιλαμβανόμαστε γυμνή την έννοια του χρόνου  που ερήμην μας κυλά. Ή  ίσως γιατί η ανάγκη του να πιστέψουμε σε ένα Γκοντό είναι «παγκόσμια», βαθιά ριζωμένη στον καθένα από μας. Κι ας μας μένει ακόμα αναπάντητο το ερώτημα αν ο συγγραφέας του έργου  μας εκθέτει το νόημα της ζωής ή τη μη ύπαρξη νοήματος σε αυτή. («..Πάντα βρίσκουμε κάτι για να ξεγελιόμαστε,  ε  Ντιντί;  Για να νομίζουμε τάχα πως ζούμε…»)

Η  παράσταση

Ο Στάθης Μαυρόπουλος με αξιοσημείωτη λιτότητα που ευνοεί  αλλά και επιβάλει το έργο,  συνθέτει στο ζεστό χώρο του ΚΘΕΘ μια παράσταση που εστιάζει στη μνήμη, στον χρόνο που κυλά και τις ψυχοσυναισθηματικές διεργασίες που προκύπτουν από το κείμενο,  δίνοντας έντονα την  απόχρωση του συμβολικού. Tα σκηνικά λιτά (γκρίζα σύννεφα που πίσω τους το φεγγάρι κάθε βράδυ ανατέλλει και τα κλαδιά ενός γυμνού δέντρου), θυμίζουν αυτό το αγαπημένο «τίποτα» του Μπέκετ («…Τίποτα δεν είναι πιο πραγματικό από το απόλυτο τίποτα…»), αυτό το φαινομενικά τίποτα που όμως αναδεικνύει και καθορίζει το «όλον».  Τα  βαμμένα κάτασπρα κλοουνίστικα  πρόσωπα των ηθοποιών, μας αποστασιοποιούν και μετατρέπουν τους ίδιους σε «είδωλα» που ενσαρκώνουν οντότητες αναγνωρίσιμες διαχρονικά. Υποκριτικά ώριμες και αφοσιωμένες φιγούρες όλοι οι ηθοποιοί της παράστασης, με τους Πέτρο Μαλλιάρα και  Κώστα Βουρλιώτη στους ρόλους του  ιδιόμορφου ζευγαριού Εστραγκόν και Βλαδίμηρου να εστιάζουν σε έναν εξίσου καθοριστικό παράγοντα για το έργο, την ιδιαίτερη φιλία που τους ενώνει, την αλληλεξάρτηση του ενός από τον άλλο με όλα τα συμπληρωματικά αλλά και αντίθετα στοιχεία του χαρακτήρα του καθενός.  Πειστικότατος ο γλαφυρός Διονύσης Καραθανάσης ως εγωκεντρικός αφέντης Πότζο, ενώ μας εκπλήσσει η Ιωάννα Λαμνή (Λάκυ) με ένα στρόβιλο αδιαπέραστο, έναν καταιγισμό  από φράσεις και  λέξεις με μεγάλη λεπτομέρεια στην εκφορά του λόγου. Όλοι, υποταγμένοι  τόσο στον ρυθμό του έργου με την συμβολιστική οπτική του,  όσο και  στην ρεαλιστική πλευρά, της αποξενωμένης και αποκολλημένης  ζωντανής ανθρώπινης  ύπαρξης.   

Μένει μια τελευταία σκέψη από το μεγαλοφυές έργο. Τι διαχωρίζει το ζεύγος Βλαδίμηρο   - Εστραγκόν αντιπαραβάλλοντάς τους με τον master Πόντζο και τον «βραχυκυκλωμένο» Λάκυ;   Η απάντηση βρίσκεται  - πέρα από την ακινησία του πρώτου ζευγαριού και την «κινητικότητα» έστω και με ώθηση του δευτέρου –  (ο Λάκυ σέρνει τον Πότζο και ο ίδιος «σέρνεται» από αυτόν), στην εμμονή-πίστη των δυο αστέγων ότι θα εμφανιστεί «αυτός» που θα κάνει τη μοίρα τους περισσότερο υποφερτή και ανθρώπινη. «….Ο Γκοντό τελικά θα έρθει;  Είπε θα έρθει! Θα έρθει αύριο… Κι αν έρθει αύριο… Θα είναι αργά… Ας φύγω… Μα θα μείνω!...»   Κι ας μένουν εκεί, ακίνητοι,  αδρανείς σαν τους δείκτες ενός ρολογιού που στο μόνο που χρησιμεύουν είναι να δείχνουν πως ο χρόνος περνά.   Για αυτούς, αύριο σίγουρα ο Γκοντό θα φανεί.

 «……ΠΟΤΖΟ  -Θα πάψετε επιτέλους να με βασανίζετε με τον καταραμένο χρόνο σας; Είναι απάνθρωπο αυτό. Πότε! Πότε! Πότε! Μια μέρα! Δε σας φτάνει αυτό; Μια μέρα σαν τις άλλες, μια μέρα μουγγάθηκε, μια μέρα τυφλώθηκα, μια μέρα θα κουφαθούμε, μια μέρα γεννηθήκαμε, μια μέρα θα πεθάνουμε… Δε σας φτάνει αυτό;....»

Μετάφραση: OLLON

Σκηνοθεσία: Στάθης Μαυρόπουλος

Σκηνικά- Κοστούμια: Όλγα Χατζηιακώβου

Φωτισμοί: Πέτρος Ζηβανός

Βοηθός Σκηνοθέτη: Λήδα Μπατσή

Διανομή: Κώστας Βουρλιώτης, Διονύσης Καραθανάσης, Ιωάννα Λαμνή, Πέτρος Μαλιάρας, Δάφνη Νικητάκη.

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή έως Κυριακή στις 21:00

ΚΘΕΘ- (Κέντρο Θεατρικών Ερευνών)

Αίθουσα Μάντεως Τειρεσία,

Γεωργίου Κωνσταντινίδη 15 & Μάντεως Τειρεσία.

(Περιοχή Δελφών με Παρασκευοπούλου -Περιοχή θεάτρων Άνετον & Ράδιο Σίτυ)

Τιμές εισιτηρίων: 10 ευρώ κανονικό & 7 ευρώ φοιτητικό

Πληροφορίες - κρατήσεις: Τετάρτη έως Κυριακή (18.00 – 20.30) 2310865904 & 6932814168