Mόσχα-Πετουσκί: H μεθυσμένη διαδρομή

του Βενεντίκτ Γιεροφέγιεβ

Το θέατρο «Εταιρότητα» σε συνεργασία με το Γενικό Προξενείο της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη, παρουσιάζουν το εξαιρετικό αυτό μυθιστόρημα του ρώσου συγγραφέα,διασκευασμένο για το θέατρο και για πρώτη φορά στην ελληνική σκηνή.

Το βιβλίο, ένα από τα πιο  πολυδιαβασμένα στη Ρωσία, είναι  ένα «ρομάντζο του σιδηροδρομικού σταθμού» ή αλλιώς  μια μακρά πορεία μέθης και γράφτηκε το 1969. Αρχικά  κυκλοφόρησε σε samizdat (από χέρι σε χέρι) και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα Ρωσικά το 1973 σ’ ένα εφήμερο περιοδικό του Ισραήλ. Από κει πέρασε στη Γαλλία, όπου έγινε και η πρώτη του έκδοση στη Δύση το 1976 με την επιθυμία του συγγραφέα να κοστίζει το βιβλίο του όσο ένα μπουκάλι βότκα, να εκπληρώνεται. Έκτοτε έχει μεταφραστεί σε τουλάχιστον 16 γλώσσες.

Το κείμενο

Το «Μόσχα-Πετουσκί» ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα στη Ρωσία, είναι ένα «ρομάντζο του σιδηροδρομικού σταθμού» ή αλλιώς μια μακρά πορεία μέθης. Ή μήπως είναι μια ματιά στο άρρωστο και ετοιμοθάνατο ρωσικό καθεστώς; Ένα καθεστώς όπου οι διανοούμενοι πίνουν σα σφουγγάρια, οι ελεγκτές σιδηροδρομικών σταθμών  εξαγοράζονται με γραμμάρια βότκα (βότκα και «δυνατά» λικέρ έχουν γίνει ένα είδος σκληρού νομίσματος που σου επιτρέπει να εξαγοράσεις  τα πάντα), οι  επιβάτες είναι μονίμως μεθυσμένοι και οι πολίτες  εθισμένοι στα «κοκτέιλ» αλκοόλ και άλλων ουσιών;  Ή μήπως  είναι μια ματιά στη θρησκεία; (σαφείς αναφορές στους αγγέλους, στον Ιησού, στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη). Μήπως στον έρωτα; Ματιά στην ίδια μας την  μοναχική ύπαρξη ή ένα σχόλιο για τη Σοβιετική Ρωσία; Ένα ιδιαίτερα γοητευτικό στοιχείο σε αυτό το κείμενο είναι πως όσο περισσότερο το ανασκαλίζεις, τόσο πιο γοητευτικό γίνεται αλλά και τόσο πιο βαθύ αποδεικνύεται. Τι είναι όμως από όλα; Ποίημα ή πρόζα; Κοινωνικό ή θρησκευτικό – μεταφυσικό σχόλιο; Ρεαλισμός ή ένα παραληρηματικό ταξίδι –χίμαιρα («για εκεί όπου τα πουλιά δε σταματούν ποτέ να κελαηδούν»);  Μήπως αυτοβιογραφία; Αυτό το μεταμοντέρνο αριστούργημα είναι όλα τα παραπάνω μαζί.  Τόσο περίπλοκο στο βάθος του αλλά και τόσο επιφανειακά απλό. 

Το τέλος του  με τον  ίδιο τον αφηγητή να μας αφηγείται το θάνατο του  κινούμενος μέσα σε έναν δικό του χωροχρόνο, σημαίνει και το τέλος της διαδρομής.  Όχι μόνο μιας διαδρομής σιδηροδρομικής αλλά και μιας πορείας μέσα στο χρόνο, πορείας ανάμεσα στην Αρχή και στο Τέλος. Όμως η τελευταία στάση της διαδρομής είναι και η ..πρώτη! Ο ήρωας νομίζει πως βρίσκεται στο τέλος αλλά βρίσκεται ξανά στην Μόσχα έχοντας ξαναγυρίσει το τρένο στην αρχή. Σημαίνει το θάνατο /τέλος του Βένια («Ηλί ηλί λαμά σαβαχθανί ..») αλλά και την αρχή του (ο ίδιος  αφηγείται μετά το θάνατο του).  Ένα τέλος  ιδιαίτερης σημασίας που σηματοδοτεί   και περικλείει μέσα του όλη την ουσία, τους ζωτικούς χυμούς και  το τελικό νόημα του έργου. Το «Μόσχα-Πετουσκί» είναι από εκείνα τα έργα που κατανοούνται με περισσότερη διαύγεια μέσω της κατάληξης/τέλους τους. Ένα κείμενο πορεία προς την ουτοπία σε πλαίσιο τόσο ρεαλιστικό όσο και παραληρηματικό –μεταφυσικό. Τόσο  κωμικό  όσο και  καταστροφικό.

Ένα είναι σίγουρο. Πως  σε μια χώρα με σήμα κατατεθέν τη βότκα και τον Πούσκιν, το μεγαλύτερο μέρος των πολιτών της, έπινε υπερβολικά. Για να ξεχάσει, για να μπορεί να αποστασιοποιηθεί, να μπορεί να κριτικάρει «ελεύθερα», να διαφεύγει, να ανταπεξέρχεται, να σαρκάζει. Να μπορεί τέλος  να φαντασιώνεται ιδανικά πρόσωπα και καταστάσεις ως πύλες διαφυγής από τον «εγκλωβισμό» του.

Η παράσταση

Η σκηνοθεσία μοιάζει άλλοτε σαν να καλύπτει ψευδαισθησιακά τον λόγο, μ’ ένα ονειρικό πέπλο και άλλοτε να το αφαιρεί και να προσγειώνεται σ’ έναν απόλυτο ρεαλισμό. Υποτάσσεται στον παλμό του κειμένου, αποτυπώνοντας και το δικό της στίγμα, ένα στίγμα κλασικό αλλά και σύγχρονο. Ο Νίκος Σακαλίδης είναι ένας «διορατικός» σκηνοθέτης που με πολύ σαφήνεια ως προς τις προθέσεις του,  αναδεικνύει  εύστοχα την παρακμή μιας χώρας πλούσιας σε διανοούμενους και συγγραφείς, σε μια παράσταση που αναδίδει χωρίς να περιπίπτει σε υπερβολές, τον  ρωσικό μυστικισμό. Κατανέμει με εξαιρετική αναλογία και ισορροπία τις  αφηγηματικές δομές από τη μια και την σκηνική αναπαράσταση από την άλλη. Από την αντίπερα όχθη, ο Θωμάς Βελισσάρης ως «συναισθηματικός» πομπός, γνωρίζει καλά να ακροβατεί μεταξύ ψευδαίσθησης και πραγματικότητας. Ένας ηθοποιός με αδιαμφισβήτητα εντυπωσιακή σκηνική παρουσία που συνδυάζει τεχνική και ταλέντο και διαθέτει μια πλούσια φωνητική κι εκφραστική «παλέτα», και την ικανότητα του να διεισδύει στον συναισθηματικό  πυρήνα των καταστάσεων. Και οι δύο έχουν ήδη κατακτήσει την αγάπη και την αποδοχή του κοινού κι αυτό που κάνουν  είναι να την επιβεβαιώνουν και να ανταποδίδουν.

Μια αξιολογότατη παράσταση που με εύστοχες αντιστοιχίες φωτίζει το σήμερα  και σε κάνει να αναρωτιέσαι μήπως τελικά όλη αυτή η παρακμή βαδίζει κατά πάνω μας; 

Διασκευή – μετάφραση – σκηνοθεσία: Νίκος Σακαλίδης

Εικαστική και ενδυματολογική επιμέλεια: Γιώργος Γεροντίδης

Μουσική επιμέλεια: Νίκος Σακαλίδης – Θωμάς Βελισσάρης

Φωτισμοί: Μάκης Μαριάδης

Βοηθός σκηνοθέτη – Οργάνωση παραγωγής: Τατιάνα Νικολαΐδου

Ερμηνεύει ο Θωμάς Βελισσάρης.

Παραστάσεις: 11, 18, 25 Νοεμβρίου & 2, 9, 16 Δεκεμβρίου 2015
Ημέρα και ώρα παραστάσεων:  Τετάρτη στις 21:15
Πληροφορίες – κρατήσεις: 2310829254
Εισιτήρια: 12 ευρώ (κανονικό), 8 ευρώ (φοιτητικό), 5 ευρώ (ανέργων, ατέλειες σπουδαστών). Μέλη ΣΕΗ: είσοδος ελεύθερη
Προπώληση Εισιτηρίων: www.viva.gr, Public, Παπασωτηρίου, Seven spots, Ιανός, Reload και στο ταμείο του BlackBox ( Ώρες ταμείου: Τετάρτη – Κυριακή 10:30-13:30, 17:30-21:00)

BlackBox
Βασιλίσσης. Όλγας 65 και Φλέμινγκ 2

Τηλέφωνο: 6972294695