50 ΛΕΞΕΙΣ

του Michael Weller

Το έργο

50 λέξεις για το χιόνι είναι λίγες όταν ζεις μέσα στο χιόνι κι έχεις μάθει να το αγαπάς. 50 λέξεις για την αγάπη είναι αρκετές όταν ζεις χωρίς αγάπη. Οι Εσκιμώοι λοιπόν έχουν 50 λέξεις για το χιόνι. Η Τζανίν κι ο Άνταμ θα ανακαλύψουν πως χρειάζονται τουλάχιστον πενήντα καίριες λέξεις για να αποτελειώσουν ότι έχει απομείνει από την αγάπη τους. Είναι ένα Σαββατόβραδο που μένουν μόνοι μετά από εννιά χρόνια αφού ο γιος τους θα φιλοξενηθεί για πρώτη φορά σε ένα φίλο του. Η ευκαιρία του να ανακαλύψουν ξανά ο ένας τον άλλο μέσα από τον ερωτισμό και το λησμονημένο πάθος τους γίνεται ταυτόχρονα το πρόσχημα για να αναδυθούν όλες οι απωθημένες εχθρότητές τους προς τη ζωή και τις επιλογές τους, τις οποίες ανενδοίαστα χρεώνουν ο ένας στον άλλο. Προδοσίες, μνησικακία, φόβοι κι ανομολόγητα απωθημένα μετατρέπουν τον οικείο χώρο σε σφαγείο και την αγάπη σε πολεμική εκεχειρία. Οι συγγενείς ψυχές τους γνωρίζουν καλά τα αδύναμα σημεία η μία της άλλης κι έτσι ξέρουν που και πώς να χτυπήσουν. Ο Αμερικάνος συγγραφέας μας δίνει μια εκδοχή της ανθρωποφαγικής συζυγικής σχέσης εντελώς κοινή και συνηθισμένη, ανάμεσα σε δύο ανθρώπους χωρίς συνειδητότητα και χωρίς συναίσθηση. Αποδεικνύοντας στην πράξη πως το αίτιο του πολέμου που διαδραματίζεται στα πεδία της μάχης δεν είναι προϊόν υψηλών συμφερόντων αλλά ο κωδικός της κάθε καθημερινής μας σχέσης, ακόμα και της πιο στενής, κυρίως αυτής και στην ουσία η ίδια η φύση της ανθρώπινής μας υπόστασης. Ο πόλεμος, κινητήρια δύναμη κάθε αλλαγής χρησιμοποιεί σαν πρόσχημα τα οικονομικά συμφέροντα αλλά αποτελεί στην ουσία την δυναμική των κάθε λογής αναμετρήσεων των εξουσιαστικών δομών μέσα μας.

Οι ήρωες έχουν πέρα για πέρα άδικο καθώς στην ουσία πενθούν ή λεηλατούν τις ζωές τους και τις νεκρές επιθυμίες τους κι όχι τη σχέση τους όπως νομίζουν. Ο λόγος της σύρραξής τους δεν είναι η ανικανότητά τους να επικοινωνήσουν αλλά η παντελής κι εκνευριστική έλλειψη αυτογνωσίας η οποία τους καθιστά ζώα στην αρένα και αναδεικνύει τον σαρκοφαγικό τους τρόμο απέναντι στο χρόνο, στο θάνατο και την απώλεια. Φυσικά ο απών γιος είναι εκείνος που έχει δεχτεί τις ριπές της προηγούμενης εξ ίσου ανθρωποφαγικής σιωπής τους, ένα πλάσμα ήδη σχιζοφρενικό για το οποίο οι γονείς δεν γνωρίζουν τίποτε άλλο παρά μόνο μάρκες. Την μάρκα των ρούχων του και των παπουτσιών του, των κορν φλέικς του; Των παιχνιδιών του; Και το γεγονός φυσικά πως αρέσκεται να κρύβεται κάτω από στοίβες ρούχων, σημάδι της ψυχοπάθειας που του έχουν προκαλέσει χωρίς φυσικά να το γνωρίζουν.

Ο άντρας έχει μία ερωμένη κι η σχέση του μαζί της αποτελεί το μοναδικό αντιστάθμισμα στην τιμωρία που βιώνει ζώντας μια καθημερινή κακοποίηση μέσα στο σπίτι του αλλά κι η πηγή των ενοχών του απέναντι στο δυναστευτικό θηλυκό με το οποίο μοιράζεται τη ζωή του. Η γυναίκα έχει παρατήσει την καριέρα της σαν χορεύτρια για να φέρει λεφτά στο σπίτι κι αυτό το καταλογίζει στο σύζυγό της ως θυσία αλλά στην πραγματικότητα είναι το πρόσχημα για να μπορεί να τον υποδουλώνει συναισθηματικά. Εκείνη που θέλει να είναι χορεύτρια, γίνεται. Εκείνη που καταλήγει κάτι άλλο έξω από την επιθυμία της είναι απλά επικίνδυνη και μόνο ως δυνάστης του εαυτού της και του περιβάλλοντός της μπορεί να λειτουργήσει αφού την ευτυχία αν δεν την κατέχουμε δεν μπορούμε και να την προσφέρουμε. Οι γεμάτες χιούμορ και ειλικρίνεια μερικές φορές αλλά στερημένες από γενναιοδωρία, ατάκες των ηρώων θυμίζουν έντονα τους συνοικιακούς συζυγικούς καυγάδες οι οποίοι πλέον έχουν το συναρπαστικό πλεονέκτημα να διαμείβονται τρίγλωσσοι, στα ελληνικά, στα αλβανικά ή ρώσικα και στα αραβικά, στην δική μου τουλάχιστον γειτονιά, όπου και έχω την χαρά να τους απολαμβάνω τα απομεσήμερα της Κυριακής. Το οικείο προκύπτει από το κοινότυπο κι αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα αλλά και το μεγάλο μειονέκτημα του έργου. Γρήγορος διάλογος, κοφτές αλλά και κοφτερές φράσεις, κοινότοπες, αβασάνιστες κρίσεις και σχόλια, ξεγύμνωμα άσχημων, ταλαιπωρημένων ψυχών που δεν αναδύθηκαν ποτέ από το σκότος της άγνοιάς τους, ένας κόσμος γύρω μας που ως θεατρικό συμβάν αποκτά την κρισιμότητα του αυθεντικού αλλά έχει ολοσχερώς απολέσει την πολύτιμη εύνοια του ξεχωριστού και του σπάνιου όπως μόνο ένας Τσέχωφ, ένας Τέννεση Ουίλιαμς ή ένας Άλμπη θα μπορούσε να αναδείξει δραματουργικά. Το φινάλε δεν προσφέρει κάποια αποκάλυψη κι αυτό είναι σοφό αν λάβουμε υπ’ όψιν τις προδιαγραφές των χαρακτήρων. Παιδευμένοι στο αδιέξοδό τους δεν έχουν καμία πιθανότητα διαφυγής κι άρα καμία πιθανότητα διευθέτησης των αντιθέσεων και των διαφωνιών τους. Θλιβερά αποκυήματα των σκοτεινών μας καιρών, οι ήρωες δεν μας αποκαλύπτουν ούτε για λίγο τις εσώτερες, υψηλές δυναμικές του ανθρωπίνου όντος, αρνούνται το δώρο, τη θυσία, την συμπόνια, αρνούνται ακόμα και την πληρωμή των χρεών τους, του αντίτιμου που οφείλουν για τις απερίσκεπτες επιλογές τους. Το αρνούνται αλλά το πληρώνουν. Και μάλιστα πολύ ακριβά. Ένα σκοτεινό και απαισιόδοξο έργο, βαθιά σκληρό και οδυνηρό χωρίς καμία διέξοδο και χωρίς καμία πιθανότητα λύτρωσης. Το πολιτικό σχόλιο δεν αφορά καθόλου την οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις της όπως διαφαίνεται από το δελτίο τύπου. Το έργο είναι βαθιά και ουσιαστικά πολιτικό γιατί μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες των ηρώων αποκαλύπτει τις βαθύτερες δομές των ενόπλων συρράξεων και των εξουσιαστικών δομών που επιχειρούν να αντλήσουν δύναμη μέσα από την οικειότητα με το εκάστοτε θύμα, βάσει των συντριπτικών δυνατοτήτων πληροφόρησης και ενημέρωσης της εποχής μας αλλά και των ύπουλων διαπλοκών του ισχυρού με το αδύναμο σε μια διαρκή αντιπαράθεση του ενός με το άλλο, εκεί όπου όλοι μπορούν να γίνουν εξουσιαστές κι εξουσιαζόμενοι, όλοι είναι θύτες και θύματα, όλου εν τέλει δολοφονούν και δολοφονούνται κι όλοι στο τέλος καλούνται να πληρώσουν το αντίτιμο.

Ο συγγραφέας

Ο Michael Weller υποψήφιος για το βραβείο της Ακαδημίας, απογειώθηκε στην κορυφή του καλλιτεχνικού στερεώματος με το δυνατό αντιπολεμικό δράμα Moonchildren. Γεννήθηκε το 1942, ζει στο Μπρούκλιν και είναι από τους ιδρυτές του πετυχημένου Mentor Project του Cherry Lane Theatre. Το 2005, η Broken Watch Theatre Company στη Νέα Υόρκη έδωσε το όνομά του στο θέατρό της «προς τιμή των εκπληκτικών επιτευγμάτων του». Σήμερα, ο Γουέλερ ανήκει στο διδακτικό προσωπικό του New School for Drama στη Νέα Υόρκη.

Η παράσταση

Ο Γιώργος Παλούμπης, μέσα από μια σκηνοθετική ωριμότητα, διαχειρίζεται την δραματουργία, επιδέξια, έμπειρα και διεισδυτικά προσφέροντάς μας μια παράσταση που πάλλεται από αλήθεια χωρίς να υποκύπτει στον νατουραλισμό και δημιουργώντας το κρίσιμο πεδίο στο οποίο αναπτύσσεται μια τόσο έντονη σκηνική ενέργεια ώστε να μας εξαναγκάζει σχεδόν να είμαστε παρόντες τόσο στο παραστασιακό όσο και στο προσωπικό μας δράμα χωρίς καμία σχεδόν δυνατότητα διαφυγής.

Οι δύο ηθοποιοί είναι απλά συναρπαστικοί. Εξαίσιοι στις ερμηνείες τους δεν χάνουν ούτε για μια στιγμή το νήμα της δράσης, κρατούν τους ρυθμούς στην κόψη με αξιοθαύμαστη άνεση και ταυτίζονται σε τέτοιο βαθμό με τους χαρακτήρες ώστε μας εισαγάγουν στο δράμα χωρίς ούτε για μία στιγμή να αμφισβητείται η αληθοφάνειά τους κι η αυθεντικότητα των συναισθημάτων τους.

Μετάφραση/σκηνοθεσία: Γιώργος Παλούμπης

Σκηνικά/κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης

Φωτισμοί: Βασίλης Κλωτσοτήρας

Βοηθός Σκηνοθέτη: Ειρήνη Μαργαρίτη

Παίζουν:

Μαρία Τσιμά

Χρήστος Σαπουντζής

Θέατρο Βικτώρια

ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 5 (& 3^ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 119)

Τηλέφωνο: 210-8233125 

Ως 20 Φεβρουαρίου 2011