Ο Θάνος Τοκάκης κι η ομάδα «Maniart» συναντούν την «Hannele» και ταξιδεύουν με πάθος στον «Παράδεισο» της…

Το ποιητικό έργο του Γερμανού Νομπελίστα δραματουργού Γκέρχαρτ Χάουπτμαν, η «Hannele» θα είναι η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του ταλαντούχου, βραβευμένου ηθοποιού ο οποίος έχοντας μαζί του μια ομάδα από έμπειρους και νεώτερους ηθοποιούς και συνεργάτες, επιχειρεί να αποδώσει μέσα από την μαγεία και τον σκληρό ρομαντισμό ενός έργου του 1893, την ωμότητα και την βαρβαρότητα του κόσμου μας ανά τους αιώνες…

• Η Χάνελε «πάει» στον Παράδεισο αλλά «έρχεται» από την κόλαση…

Η Χάνελε μόλις 14 χρονών, θέλει να πάει στον Παράδεισο. Ξεκινάει όμως από το δωμάτιο ενός ξεχασμένου πτωχοκομείου, από μια επίγεια κόλαση. Φίλοι πραγματικοί και φαντασιακοί, πρόσωπα νεκρά και ζωντανά, της ζωής ή του ονείρου παρελαύνουν στις φαντασιώσεις της, στην κόψη της φθοράς, ενώ μέσα σ’ έναν κόσμο χωρίς πίστη σε τίποτα, η πίστη αυτής της μικρούλας στο «τίποτα», στην μετά θάνατον ζωή που προσδοκάει με πάθος, δημιουργεί μια γέφυρα ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, εξαγνίζοντας την δυστυχία και φωτίζοντας λαμπρά μια πρώιμη πτώση. Τα ερωτήματα είναι κρίσιμα και διαχρονικά: Τι συμβαίνει σε έναν άνθρωπο τη στιγμή που πεθαίνει; Η αυτοκτονία είναι λύση για μια ζωή γεμάτη προβλήματα; Υπάρχει μετά θάνατον  δικαίωση; Όλο το έργο διαδραματίζεται στο πτωχοκομείο ενός ορεινού χωριού της Γερμανίας, όπου η φτώχεια  και η αλλοτρίωση συνυπάρχουν με την συμπαράσταση και την δύσκολη επιβίωση. Εκεί μεταφέρεται η 14χρονη Χανέλε από τον αγαπημένο της δάσκαλο Γκότβαλτ και τον ξυλοκόπο Ζάιντελ, μετά το «ατύχημά» της στη λίμνη του χωριού, όπου παραλίγο να χάσει τη ζωή της. Καταφθάνοντας ο προϊστάμενος του πτωχοκομείου Μπέργκερ και ανακρίνοντας τους δύο χωριανούς, αποκαλύπτεται πως η ζωή του μικρού κοριτσιού είναι ανυπόφορη, αφού η πολυαγαπημένη της μητέρα έχει πεθάνει λίγες εβδομάδες πριν, ενώ ο πατριός της, ο χτίστης Μάτερν,  την κακοποιεί επανειλημμένα.  Ο γιατρός Βάχλερ και η αδελφή-νοσοκόμα Μάρθα, εξετάζουν το δύστυχο κορίτσι, το οποίο, παραληρώντας από τον πυρετό, ομολογεί πως από μόνη της έπεσε στη λίμνη, μιας και είναι σίγουρη πως την περιμένει μια καλύτερη «μετά θάνατον» ζωή.

• Ο Θάνος Τοκάκης μιλάει στο «Επί Σκηνής» για το έργο και την παράσταση, ανάμεσα σε δύο πρόβες.

Πως συνδέεσαι με το έργο αυτό;

Αρχικά είχα μαζί του μια περίεργη σχέση… Σε δεύτερη φάση, όταν άρχισα να το μελετώ, αποφάσισα να επικεντρώσω στο σημείο «φόβος για το ανώτερο». Ο συγγραφέας το εκθέτει στο έργο του μέσω της θρησκείας, σ’ ένα πρώτο επίπεδο. Είναι δηλαδή ο φόβος για τον Θεό. Όμως ο φόβος αυτός υπάρχει κατά κόρον και μπορεί να λειτουργήσει σε διάφορα άλλα επίπεδα κι απέναντι σε πολλές μορφές εξουσίας. Ο συγγραφέας διαλέγει για ηρωίδα του ένα κοριτσάκι που έχει μεγάλη μιζέρια στη ζωή του και  κακοτυχίες και την βάζει να μας καλέσει στον κόσμο της φαντασίας της, αναδημιουργώντας την πραγματικότητα όπως εκείνη επιθυμεί. Εμείς στην παράσταση, έχουμε επιλέξει να μην είναι τα πράγματα τόσο ρόδινα στα δικά μας μάτια, στα μάτια του θεατή, ενώ είναι, στα δικά της.

Τι σε συγκίνησε περισσότερο στην ηρωίδα;

Με συγκινεί ο τρόπος που αντιμετωπίζει τα φαντασιακά της κομμάτια σε ισχυρή αντίθεση με την πραγματικότητα. Επίσης με εντυπωσίασε το πόσο παίζει ο συγγραφέας με τις ενοχές. Είναι βέβαια ένα σημείο της εποχής αυτό, όταν η θρησκεία γεννάει τέτοιες ενοχές οπότε δεν δίνουμε βάρος στην παράσταση όσον αφορά τον τρόπο που γεννιούνται και λειτουργούν κι αφήνουμε τον θεατή να κάνει μόνος του μία αναγωγή.

Πως σου φάνηκε σαν εμπειρία η πρώτη σκηνοθετική σου δουλειά;

Πολύ δύσκολη, πολύ ωραία εμπειρία… Μου άνοιξε τα μάτια σε σχέση με την υποκριτική και την ως τώρα δουλειά μου σαν ηθοποιού. Το να μας δίνεται η ευκαιρία να βλέπουμε τα πράγματα απέξω,  είναι τελικά πολύ σημαντικό.

Πως δουλέψατε με την ομάδα;

Λειτουργήσαμε αρκετά σε σχέση με το κείμενο, το μελετήσαμε κι αντλήσαμε από κει τα βασικά στοιχεία και τις λεπτομέρειες των χαρακτήρων. Δεν «πειράξαμε» την δραματουργία την οποία έχει μεταφράσει ο Κωνσταντίνος Κρίτσης αλλά συζητήσαμε μαζί του για πολλές από τις πτυχές της, δουλέψαμε μαζί αρκετά πάνω στο κείμενο. Ένα μεγάλο μέρος της πρόβας το αφιερώσαμε στο να γίνουμε ένα σύνολο, να δέσει η ομάδα ώστε να μπορούμε όλοι μαζί, σαν ένα σώμα, να διηγηθούμε μια ιστορία.

Το καταστάλαγμα;

Το πάθος όλων των συνεργατών. Σε μια παραγωγή χωρίς μπάτζετ, δουλέψαμε τόσοι άνθρωποι με τόσο πάθος ώστε να νοιώθω τώρα πολύ μεγάλη δύναμη και πίστη για την συνέχεια του θεάτρου στη χώρα μας. Και δεν μιλάω για την δική μου πορεία αλλά για την εξέλιξη του θεάτρου γενικότερα. Όταν υπάρχει τόσο πάθος για την δουλειά, σε τόσο δύσκολους οικονομικά καιρούς, το θέατρο μπορεί να ελπίζει σε ένα καλύτερο αύριο.

• Γκέρχαρτ Χάουπτμαν: Ο νομπελίστας που τον «έχασε» η αγροτική ζωή και τον «κέρδισε» η δραματουργία

Ο Γκέρχαρτ Χάουπτμαν το 1905

Ο νομπελίστας Γερμανός δραματουργός Γκέρχαρτ Γιόχαν Ρόμπερτ Χάουπτμαν (Gerhart Johann Robert Hauptmann) γεννήθηκε στο Όμπερσάλτσμπρουν, μικρή πόλη στη Σιλεσία -σήμερα μέρος της Πολωνίας γνωστό ως Szczawno-Zdrój- στις 15 Νοεμβρίου του 1862.  Ήταν γιός Πρώσου ιδιοκτήτη ξενοδοχείου. Από το χωριάτικο σχολείο της περιοχής του πέρασε στο Realschule στο Μπρεσλάου, και έπειτα στην φάρμα του θείου του στο Γιάουερ (πολωνικό Jawor) για να σπουδάσει γεωργία. Επέστρεψε ωστόσο σύντομα στο Μπρεσλάου καθώς δεν είχε καμία κλίση στην αγροτική ζωή και μπήκε σε μια σχολή τέχνης, με στόχο να γίνει γλύπτης. Εδώ γνωρίστηκε με τον διά βίου φίλο του, Γιόζεφ Μπλοκ. Έπειτα σπούδασε στην Ιένα, και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος των ετών 1883 και 1884 στην Ιταλία. Τον Μάιο του 1885 ο Χάουπτμαν παντρεύτηκε και εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο, αφιερώνοντας τον χρόνο του στη λογοτεχνική δουλειά. Σύντομα απέκτησε μεγάλη φήμη ως ένας από τους επιφανέστερους εκπροσώπους της σύγχρονης δραματουργίας. Το 1891 αποσύρθηκε στο Σράιμπερχάου στη Σιλεσία. Το πρώτο του θεατρικό έργο, Vor Sonnenaufgang (1889), εγκαινίασε το νατουραλιστικό κίνημα στη μοντέρνα Γερμανική λογοτεχνία. Ακολούθησε το Das Friedensfest (1890), το Einsame Menschen (1891) και το Die Weber (1892), δυναμικό έργο που απεικονίζει την εξέγερση των Σιλεσιανών υφαντουργών το 1844.Απ' τα υπόλοιπα έργα του Χάουπτμαν οφείλει να γίνει αναφορά στις κωμωδίες Kollege Crampton (1892), Der Biberpelz (1893) και Der rote Hahn (1901). Σε αντίθεση με τα μέχρι τότε νατουραλιστικά έργα του, o Χάουπτμαν γράφει το 1893 τη Hannele, ένα ποιητικό ονειρόδραμα με πρωταγωνιστή, για πρώτη φορά στην σύγχρονη παγκόσμια δραματουργία, ένα παιδί. Ακολουθεί το ιστορικό έργο Florian Geyer το 1895. Έγραψε επίσης δύο τραγωδίες για τη Σιλεσιανή αγροτική ζωή, τις Fuhrmann Henschel (1898) και Rose Bernd (1903), και τα δραματουργικά παραμύθια Die versunkene Glocke (1897) και Und Pippa tanzt (1905). Το ζενίθ ήρθε το 1911 όταν έγραψε το Die Ratten -για το οποίο έλαβε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1912 κυρίως «σε αναγνώριση της καρποφόρας, ποικίλης και εξέχουσας παραγωγής του στο βασίλειο της δραματικής τέχνης»-. Κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο ο Χάουπτμαν υπήρξε ειρηνιστής. Σ’ αυτή την περίοδο της καριέρας του έγραψε διάφορα πεσιμιστικά και ιστορικά-αλληγορικά έργα, όπως τα Der Bogen des Odysseus (1914), Der weisse Heiland (1912–17), Winterballade (1917). Μετά τον πόλεμο η ικανότητά του άρχισε φανερά να εξασθενεί. Ο Χάουπτμαν πέθανε σε ηλικία 83 ετών στο σπίτι του στο Αγγνετεντόρφ στις 6 Ιουνίου του 1946.

Μετάφραση: Κωνσταντίνος Κρίτσης

Σκηνοθεσία: Θάνος Τοκάκης

Σκηνικά/Κοστούμια: Χαράλαμπος Νικολάου

Μουσική: Φώτης Σιώτας

Σχεδιασμός Φωτισμών: Γιώργος Ταμπακάκης

Επιμέλεια Κίνησης: Σεσίλ Μικρούτσικου

Βοηθός Σκηνοθέτη: Έμη Πανουργιά

Παίζουν: Κωνσταντίνος Γαβαλάς

Ειρήνη Μπούνταλη

Δημήτρης Ντάσκας

Κωνσταντίνα Τάκαλου

Ειρήνη Φαναριώτη

Βαγγέλης Ψωμάς

Θέατρο του Νέου Κόσμου

(Κάτω Χώρος)

Αντισθένους 7 και Θαρύπου

(Απέναντι από το κτίριο του ΦΙΞ από την πλευρά της Καλλιρόης)

18 Απριλίου ως 20 Μαΐου

Ημέρες και ώρες παραστάσεων : Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21.15 & Κυριακή 19.30

Τιμή εισιτηρίου : 12 ευρώ

Τηλέφωνο: 210 9212900