Αρτώ - Βαν Γκογκ - «avec un pistolet»  

της Ιόλης Ανδρεάδη

 Το κείμενο της Ιόλης Ανδρεάδη «Αρτώ - Βαν Γκογκ -  avec un pistolet», βασισμένο πάνω στο δοκίμιο του Αρτώ «Βαν Γκογκ: ο αυτόχειρας της κοινωνίας»,  παρουσιάστηκε στην Καβάλα και Θεσσαλονίκη και εξακολουθεί να παρουσιάζεται στην Αθήνα στο «Θέατρο Σημείο», σε  σκηνοθεσία Ιόλης Ανδρεάδη και ερμηνεία του Ιωάννη Παπαζήση.

Οφείλουμε  πάντοτε να θυμόμαστε  πως ο Αρτώ, ήταν από εκείνους τους «καταραμένους» ποιητές-προφήτες που γνώρισαν το Νόμο μέσω του πόνου, της οδύνης, της βίας και της  «δίωξης» (τόσο από ανθρώπους, όσο και από αόρατες, ανώτερες δυνάμεις). O Αντονέν Αρτώ, ιδρυτής του «Θεάτρου της Σκληρότητας»  ο «καταραμένος» καλλιτέχνης που  εξορκίζει την οργή για τον κατατρεγμό του  γράφοντας, συνέταξε στο δοκίμιο του, ένα μοναδικό ταξίδι στον ψυχισμό του μεγάλου Ολλανδού ζωγράφου Βίνσεντ Βαν Γκογκ μέσα από τα πιο διάσημα έργα του.  Υποκινημένος  από την ανάγνωση του κειμένου του ψυχιάτρου Dr. Beer με τον τίτλο Du Demon de Van Gogh  που  τον παρουσίαζε ως έναν τρελό, και εκφυλισμένο ζωγράφο, χρησιμοποιεί σκληρά εκφραστικά μέσα και ιδιαίτερα λεκτικό πλούτο για να  υπερασπιστεί  παθιασμένα την ιδέα πως η αυτοχειρία του Βαν Γκογκ έχει τους αυτουργούς της. O Aρτώ ταυτίζεται με αυτόν(ζωγραφίζει και ο ίδιος) παθιάζεται  και στιγματισμένος όπως και ο μεγάλος ζωγράφος από συκοφαντίες, βία,  ηλεκτροσόκ,  πόνο και  εξαθλίωση, εκφράζει ανοιχτά πως η ίδια η κοινωνία,  ο κομφορμισμός της αστικής τάξης  και οι ψυχιατρικές ταμπέλες  είναι οι υπαίτιοι που  συνέτριψαν  τη ψυχή του Βαν Γκογκ και τον οδήγησαν στην αυτοχειρία.  Γράφει στο δοκίμιο του    «….Μπρος στη διαύγεια ενός Βαν Γκογκ, η ψυχιατρική δεν είναι παρά ένα κλουβί με γορίλες, που από μόνοι τους ήδη έχουν έμμονες ιδέες και συμπεριφέρονται σαν καταδιωκόμενοι. Γορίλες, που  για να αντισταθμίσουν τα πιο φριχτά άγχη και την ανθρώπινη ασφυξία, χρησιμοποιούν μια γελοία ορολογία, προϊόν άξιο των ανάπηρων μυαλών τους».  Ο Αρτώ γνωρίζει καλά πως οι λέξεις «λένε λίγα» στο πνεύμα, κι έτσι για μια ακόμα φορά «μιλάει» με εικόνες. Την «αυτοπροσωπογραφία του Βαν Γκογκ με το μπαταρισμένο αυτί», («πριν όμως ανακαλύψουμε τι συνέβη στο δεξί αυτί του Βαν Γκογκ πρέπει να αναρωτηθούμε τι συνέβη στο αριστερό του χέρι …») «το σιτοχώραφο με τα κοράκια» …. Μέσα από μια  παλέτα χρωμάτων και εικόνων δε διστάζει να στήσει απέναντι του την ασυνειδησία και αδιαφορία  της κοινωνίας για να αναμετρηθεί μαζί τους και να  ξετυλίξει όλα εκείνα τα σημεία (την αλληλογραφία του Βαν Γκογκ, τις κρυφές  σημειώσεις και εξομολογήσεις) που φωτίζουν τη βασανισμένη προσωπικότητα  του. Η συγγραφέας  και σκηνοθέτης Ιόλη Ανδρεάδη, έγραψε ένα νέο κείμενο με απόλυτο σεβασμό  και  καλλιτεχνική ευαισθησία βασισμένο πάνω στο δοκίμιο του Αρτώ. Ένα εξαιρετικό κείμενο, που εστιάζει στην τραγική μορφή του καλλιτέχνη που έχει διαστρεβλωθεί από τα γρανάζια  των κοινωνικών και ιδεολογικών συνθηκών της εποχής. Σκηνοθετικά κινεί τα νήματα με τρόπο μινιμαλιστικό, με έμφαση στην καθαρή εκφορά του λόγου, και την αποφυγή υπερβολών,  αποφεύγοντας επιφανειακά στολίδια ή εκφραστικές προσπάθειες. 

Ο Αρτώ (Ιωάννης Παπαζήσης), ενώνει επι σκηνής με μια κιμωλία, τα πιο διάσημα έργα του ζωγράφου και την κρυμμένη πίσω από τις εικόνες, ιστορία τους. Δίχως σκηνικά βοηθήματα και στολίδια  με το βαρύ φορτίο του μονολόγου, μας μεταδίδει  πειστικότατα  από τη μια την οργή  αλλά και  την οδύνη του καλλιτέχνη που ζει εξόριστος στο περιθώριο της κοινωνίας, και από την άλλη, τη μοναδικότητα της καλλιτεχνικής   ιδιοφυίας του Βαν Γκογκ  αλλά και τον ειλικρινή ανθρωπισμό και ευαισθησία του. Καταφέρνει  από τη μια, να  ανατρέπει τη βολική  μας θέση ως  θεατών,  εμφυτεύοντας μας  προβληματισμούς και ενοχές, ενώ από την άλλη,  δημιουργεί μια νέα σχέση με το κοινό, κάθεται δίπλα τους, τους απευθύνει το λόγο, χαριτολογεί με αυτούς κι έτσι καθυποβάλλει την ένταξη τους στο δικό του «εδώ και τώρα».  Ο Ιωάννης Παπαζήσης καταφέρνει περίτεχνα και με μεγάλη εκφραστική δύναμη και σκηνική άνεση να  ξεπεράσει το σκόπελο του  κειμένου  αυτού  που είναι όχι μόνο η δυσκολία  στη κατανόηση του φραστικού πλούτου του  Αρτώ, αλλά και οι δύο διαφορετικές συναισθηματικές όψεις του κειμένου (από την πλευρά του Αρτώ, η οδύνη για την αδικία και  το μένος απέναντι στην κοινωνία και τον καταναγκασμό που αυτή επιβάλλει, και από την πλευρά του Βαν Γκογκ  η ευαισθησία, ο ανθρωπισμός, το πρότυπο του καλλιτέχνη που μάχεται την αδικία με μόνο όπλο του το πινέλο).  Μια εξαιρετική παράσταση με αιχμηρό  λόγο,  που γεννά την επιτακτική ανάγκη  μας για «λύτρωση» και απελευθέρωση από το βαρύ αίσθημα της ενοχής για ένα έγκλημα που αν και τελέστηκε πριν από καιρό, κατά ένα περίεργο τρόπο μας βαραίνει  μέχρι και σήμερα, σα να πρόκειται για ένα «προπατορικό» αμάρτημα.  Για τους κριτικούς της εποχής, η τέχνη του Βαν Γκογκ ήταν ένα «λάθος». Λάθος χρώματα στην παλέτα, λάθος τεχνική που  αποκλίνει από τις μέχρι τότε συμβάσεις και δεν υπηρετεί την αισθητική της εποχής,  λάθος σχέδια. Ο Βαν Γκογκ κατά τη διάρκεια της ζωής του, πούλησε μόνο έναν πίνακα κι αυτόν στον αδελφό του!  Αναρωτιόμαστε λοιπόν πως αν πράγματι είμαστε και εμείς  ένοχοι ως εκπρόσωποι και  εκφραστές της κοινωνίας (της κάθε κοινωνίας), τότε  πόση εμπιστοσύνη θα έπρεπε να έχουμε,  στην κρίση  και συνείδηση  της,  στη γνώμη των ειδικών /κριτικών και στις ψυχιατρικές ορολογίες-ταμπέλες; 

 Συντελεστές

Κείμενο - Σκηνοθεσία: Ιόλη Ανδρεάδη

Σκηνογραφία - Κοστούμι: Δήμητρα Λιάκουρα

Μουσική - Ηχοτοπίο: Ερατώ Α. Κρεμμύδα

Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα

Βοηθός Σκηνοθέτη: Κώστας Μητράκας

Μακιγιάζ: Λένια Saw

Video Trailer: Μιχαήλ Μαυρομούστακος

Αφίσα: Κώστας Τσακαλάκης

Φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ

Ερμηνεύει ο Ιωάννης Παπαζήσης  

Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ & 8 ευρώ μειωμένο. Προπώληση από 8 ευρώ: http://www.viva.gr/tickets/theatre/theatro-simeio-lab/arto-van-gkogk/

Παραστάσεις

Πρεμιέρα 31 Ιανουαρίου 2015 στο « Θέατρο Σημείο»  στην Αθήνα 12 και 13 Φεβρουαρίου στο θέατρο Αντιγόνη Βαλάκου  στην Καβάλα. 3-5 και 9-10 Φεβρουαρίου 2015 –Χώρος τέχνης «Βlack-Box” στη Θεσσαλονίκη  Από το Σάββατο 21 Φεβρουαρίου επιστροφή στο  «Θέατρο Σημείο»  στην Αθήνα 22/02 , 01/03,  08/03, 15/03, 22/03, 29/03, 04/04, στις 19.00,    και 28/02, 07/03, 14/03, 21/03, 28/03, 05/04 στις 21.00 Θέατρο Σημείο -Χαριλάου Τρικούπη 4 (πίσω από το Πάντειο), Καλλιθέα

.